خانه / فلسفه دین / جهان تنظیم شده (Fine-tuned Universe)
جهان تنظیم شده

جهان تنظیم شده (Fine-tuned Universe)

اصطلاح «تنظیم دقیق» (به انگلیسی: fine-tuning) برای توصیف وابستگی های حساس عملکرد یا خواص، به مقادیر پارامترهای مشخص استفاده می شود. دستگاه های تکنولوژیکی نمونه هایی از «تنظیم دقیق» هستند. چه این دستگاه ها به پارامترهایی که شکل، ترتیب و خواص مواد اجزای آن دستگاه ها را توصیف می کنند، به صورت از پیش تعیین شده و حساسی وابسته هستند. خواصی مانند هدایت الکتریکی، الاستیسیته و ضریب انبساط حرارتی. دستگاه های تکنولوژیکی  حقیقتا محصول “تنظیم کنندگان دقیق” هستند. منظور از تنظیم کنندگان دقیق به عبارتی همان مهندسان و سازندگانی که آن ها را طراحی کرده اند و ساخته اند، می باشد. اما در معنای وسیع تر به فراهم آوردن حساسیت نسبت به مقادیر پارامترهای مشخص «تنظیم دقیق» گفته می شود[1].

بحث های فلسفی که در آن «تنظیم دقیق» دیده می شود،اغلب در مورد تنظیم دقیق جهان برای حیات است: بر طبق نظر بسیاری از فیزیکدانان، این واقعیت که جهان قادر به حمایت از حیات است، به ویژگی های بنیادی متنوع آن، با ظرافت خاصی وابسته است. با ظرافت خاصی به شکل قوانین طبیعت، مقادیر برخی از ثابت های طبیعت، و شرایط جهان در مراحل اولیه آن، وابسته است[1].

نمونه های تنظیم دقیق بسیارند. در این جا تنها چند نمونه از آن ها ذکر می شوند[2]:

ثابت های فیزیک

  • قوانین فیزیک تبیین کننده رفتار ماده، متاثر از چهار نیروی بنیادین طبیعت است (جاذبه، الکترومغناطیس و نیروهای هسته ای ضعیف و قوی). در این جا ثابت هایی مورد توجه اند که مقدار نسبی این نیروها و برخی کمیت های مهم مثل جرم ذره را تعیین می کنند. یکی از مهمترین عناصر لازم برای حیات، هیدروژن است. نبودن هیدروژن یعنی نبودن آب و بنابراین عدم حیات. اگر نیروی هسته ای ضعیف، ضعیف تر بود، تمام هیدروژن ظرف چند ثانیه در انفجار بزرگ به هلیم تبدیل می شد و در آن صورت اصلا احتمال وجود آب یا حیات در هیچ مرحله ای از تاریخ جهان وجود نداشت.
  • جرم پروتون باید دقیقا ۱۸۴۰ برابر جرم الكترون باشد که همین طور نیز هست تا احتمال ایجاد و ثبات خواص شیمیایی مورد نظر وجود داشته باشد. به خصوص برای مولکول های پیچیده ای مانند DNA که اجزاء سازنده حیات هستند.

شرایط آغازین

  • میانگین چگالی ماده در جهان در همان آغاز باید در دامنه ۱ روی ۱۰ به توان 60 (چگالی بحرانی) باشد تا جهان هایی را مرزبندی کند. اگر چگالی کمتر از این مقدار باشد، جهان چنان سریع انبساط می یابد که کهکشان ها و ستارگان فرصت تشکیل نمی یابند. اگر چگالی بیشتر از آن باشد، کل جهان طی چند ماه به دلیل جاذبه، منقبض می شود. در هر دو حال، جهانی بدون قابلیت حیات به وجود می آمد.
  • باید نظم بسیار ظریفی در انفجار بزرگ حاکم بوده باشد. جهان از حالت نظم به حالت بی نظمی فزاینده در حال حرکت است (قانون دوم ترمودینامیک) و این جاست که نظم بسیار در آغاز جهان باید وجود داشته باشد تا کهکشان ها و ستارگان و ساختارهای منظمی که می بینیم به وجود آیند.

واکنش های مختلفی به نظریه تنظیم دقیق جهان برای حیات مطرح شده است [1]:

  • تنظیم دقیق جهان برای حیات، تصادفی خوش یمن است که ما باید آن را به عنوان یک موهبت اولیه بپذیریم.
  • تنظیم دقیق جهان برای حیات، با بهترین نظریه های آینده فیزیک پایه رد خواهد شد.
  • تنظیم دقیق جهان دلیلی بر این است که جهان توسط یک طراح غیبی (خداوند) آفریده شده است که شرایط مساعد حیات را ایجاد کرده است.
  • تنظیم دقیق جهان نشان دهنده وجود چند جهان دیگر با شرایط بسیار متفاوت از شرایط جهان ماست.

هر کدام از این موارد محل بحث و گفت و گوی فیلسوفان و دانشمندان است.

منابع:

[1] دایرة المعارف فلسفی استنفورد؛ مدخل تنظیم دقیق.

[2] https://faraday-institute.org/resources/Faraday%20Papers/Faraday%20Paper%2010%20Holder_PERS.pdf

نویسنده: سهیلا جعفری

همچنین ببینید

نگاه فلسفی؛ ضرورتِ حیات انسانی (1)

مباحث خودم را ذیل سه مقوله دوگانه‌ی کل و جزء، علم و دین، ایمان (باور) …

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *