فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
حمد (8)؛ گزیده ای از مباحث جلسه 3 شرح اسفار ملاصدرا – 1394/08/09
مدرس: مسعود تلخابی
ملاصدرا می گوید “حمد” از سنخ “کلام” است. این کلام می تواند لسانی باشد و می تواند فعلی باشد. ملاصدرا از قرآن شاهدی می آورد، و می گوید در قرآن از دلالت عقلی قطعی یا همان دلالت فعل، تعبیر به نطق شده است؛ در سوره فصلت آیاتی داریم که خیلی قابل تأمل است و از سنخ مباحث حکمت متعالیه است: «حَتَّى إِذَا مَا جَاؤُوهَا شَهِدَ عَلَيْهِمْ سَمْعُهُمْ وَ أَبْصَارُهُمْ وَ جُلُودُهُمْ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ وَ قَالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدتُّمْ عَلَيْنَا قَالُوا أَنطَقَنَا اللَّهُ الَّذِي أَنطَقَ كُلَّ شَيْءٍ»؛ تا آن گاه که آمدند به جهنم، شهادت می دهند بر ایشان شنوایی آن ها و چشم های آن ها و پوست آن ها به آن چه که انجام می دادند؛ به پوستشان می گویند چرا بر علیه ما شهادت دادید؟ می گویند ما را به نطق آورد آن کسی که همه چیز را به نطق می آورد. نکته هایی در این جا هست:
اولا از فعل «شَهِدَ» استفاده می کند؛ «سَمْعُهُمْ»، «أَبْصَارُهُمْ» و «جُلُودُهُمْ» این سه چیز بر آن چه که عمل می کردند گواهی می دهند. علامه طباطبایی روی این نکته خیلی تاکید می کند، می گوید شهادت یعنی من جایی باشم، چیزی را ببینم، بعد آن را بدانم، بعد در محکمه ای علیه آن یا له آن گواهی و شهادت بدهم؛ یعنی چند چیز در این جا هست: «حضور در حادثه»، «دیدن» و «در محکمه گواهی دادن»؛ می گوید «شَهِدَ» که برای سمع و ابصار و جلود هست، نشان می دهد که این ها در همین دنیا هم صاحب شعورند یعنی می توانند ببینند، درک کنند، بعد بیایند گواهی بدهند؛ اگر این جا آن ها در نیابند و این را یاد نگیرند، شهود نمی تواند معنی داشته باشد؛ بعد این ها که با پوستشان گفتگو که می کنند، می گویند چرا علیه ما شهادت دادید؟ جالب این جاست که برای جلود «قَالُوا» می- آورد؛ این جمع ضمیر عقلاست. می گوید به نطق آورد ما را، کسی که همه چیز را به نطق می آورد. ملاصدرا می گوید منظور از نطق در این جا، «کلام فعلی» است نه کلام لسانی و لفظی؛ نطق همه اشیاء لسانی و زبانی نیست. از این جا می شود فهمید که برای جلود یا سمع یا بصر دهان و زبانی متصور نیست که آن ها با دهان و زبان سخن بگویند بلکه کلام آن ها کلام فعلی است و از انواع دلالت، دلالت عقلی و قطعی هم هست نه وضعی لفظی.
نویسنده: سهیلا جعفری