برخی از دانشمندانِ مسلمان، به وجود “نفس یا روح مجرد” در انسان اعتقادی نداشتند. شیخ طوسی (م 460) در ذیل آیات 12 تا 16 سوره مؤمنون، می نویسد: «در این آیه دلالتی است بر اینکه انسان همین جسمی است که مشاهده می کنیم، زیرا او از نطفه ای خلق شده …

در دهه هفتاد که کف گیر مباحث نقد ادبی در دانشکده های ادبیات _که عمدتاَ از کتاب های نقد ادبی استاد زرین کوب و فرشیدورد ارتزاق می کرد_به ته ِ دیگ خورده بود، در خارج از قلمرانی حضرات آکادمیک اتفاقات مهمی افتاد که مسیر نقد مَدرسی و مرسوم را دگرگون …

فلسفه هندی (Indian philosophy) به نظام های فلسفیی گفته می شود که در شبه قاره هند رشد و توسعه یافته است. این سیستم های فلسفی فراوان و متعدد می باشند، و به دو گروه کلی و اصلی تقسیم می شوند: الف – آستیکا (astika) ب – ناستیکا (nastika) مکاتب “آستیکا”، …

پیش درآمد: فلسفه، اختصاص به غرب یا شرق اسلامی ندارد. در نقاط مختلف جهان فلسفه های قابل توجهی وجود داشته است. هند، چین، مصر باستان از آن جمله اند. از این رو برآنم که گاهی این فلسفه ها را معرفی کنم. فلسفه هندی (Indian philosophy)، سیستم های فکری و تأملیی …

هنر (art) چیست؟ “کار هنری” و “ابداع هنری”، چه ویژگی هایی دارد؟ خاستگاه هنر و کار هنری کجاست؟ چرا انسان به هنر می پردازد؟ “هنر”، چه فوائدی برای انسان دارد؟ 1 – تعریف هنر تا کنون تعریف های مختلفی از هنر ارائه شده است. در این تعریف ها به ویژگی …

آیا کودکان توانایی تفکر فلسفی دارند؟ منظور از تفکر فلسفی، تفکر و تأملِ انتزاعی درباره مسائل بنیادین وجود، کیهان، جهان، انسان و جامعه است. ژان پیاژه بر این اعتقاد بود که بیشتر کودکان، پیش از یازده و دوازده سالگی، توانایی تفکر فلسفی را ندارند. موافق “نظریه رشد شناختی”ِ وی، کودکان …

مباحث خودم را ذیل سه مقوله دوگانه‌ی کل و جزء، علم و دین، ایمان (باور) و عمل مطرح می‌کنم و با ارائه تصویری از حیات انسانی، سعی می‌کنم ضرورت نگاه فلسفی را در آن سه مقوله نشان دهم. انسان، به مثابه موجودی که دارای خودآگاهی است، پیوسته خویشتن را در …

ملاصدرا در چند جا از آثار خود از مولوی و آراء او سحن گفته است. موارد زیر از آن دست هستند: اول – وی در جلد دوم اسفار، در در فصل 29 مباحث علت و معلول، از اطلاق لفظ “وجود” به خداوند سخن گفته است. وی در بخشی از این …

ابن سینا در اشارات و تنبیهات، در نَمَط مقامات العارفین، از “ریاضت” سخن گفته است. وی هدف ریاضت را، رسیدن به “کمال حقیقی” دانسته است. رسیدن به این مقصود، موقوف بر حصول یک “امر وجودی” است. این “امر وجودی”، عبارتست از “استعداد”. حصولِ این استعداد، مشروط به زوالِ موانع است. …

محمد گلندام، نخستین جامع دیوان حافظ، اولین کسی است که از یک شاعر (حافظ) که به مرگ طبیعی مرده، با صفت “شهید” یاد کرده است. این طرز تلقی عجیب از حافظ البته محمل بحث و فحص نیز بوده است. بعضی از محققان مانند محمد قزوینی توضیحی برای شهید نامیدن حافظ …