فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
داستان هایی در مورد کسانی که تقریبا هم سن خود کودکان هستند، این فرصت را برای کودکان فراهم می آورند که در مورد ایده هایی که برای آن ها مهم هستند، بحث کنند. این مثال از کتاب داستان «لیزا» نوشته «متیو لیپمن (1983)» را ملاحظه کنید:
هری و دوستش، تیمی، به یک فروشگاه تمبر برای داد و ستد تمبر مراجعه می کنند. پس از آن، آن ها برای خریدن بستنی قیفی می ایستند، اما تیمی متوجه می شود که پول ندارد.هری پیشنهاد می کند تیمی را مهمان کند و تیمی می گوید که بعدا برای هری یک بستنی قیفی می خرد. زمانی که آن ها از فروشگاه خارج می شدند، یکی از همکلاسی های تیمی به او پشت پا می زند. سپس تیمی کتاب های همکلاسی اش را که باعث لغزیدن پایش شده بود، از روی میز می اندازد. پس از فرار از صحنه، زمانی که متوجه شدند، تعقیب نمی شوند و سرعتشان را کم می کنند. تیمی و هری در مورد آن چه اتفاق افتاده صحبت می کنند. تیمی می گوید: «من نمی توانستم اجازه دهم، همین طور از آن جا دور شوند. او مجبور نبود به من پشت پا بزند». سپس اضافه کرد: «البته من هم مجبور نبودم کاری را که کردم، انجام دهم. اما چیزی که عوض دارد گله ندارد». هری به این فکر می کند که «به هر حال، این دو حالت کاملا یکسان نیستند». اما او نمی توانست بفهمد چرا؟ در نهایت او به تیمی می گوید «من نمی دانم. هدف باشگاه تمبر شما تبادل تمبرها است. خوب زمانی که به کسی تمبر می دهی، شخص مقابل بایستی در ازای آن تمبری به تو برگرداند، درست مثل زمانی که اگر کسی پولی به من قرض بدهد، بایستی آن پول را به او برگردانم. اما اگر کسی یک حقه کثیف به تو بزند، آیا باید همان کار را با او انجام دهی؟ من خیلی مطمئن نیستم». کمی بعد آن ها لیزا و لورا را دیدند. هری به دخترها گفت چه اتفاقی افتاده و چرا او گیج شده است. لیزا گفت «این مرا یاد سال گذشته می اندازد که ما یاد گرفتیم که چطور می توان برخی جملات را معکوس کرد و آن ها درست و صادق باقی بمانند، در حالی که جملات دیگری هستند که وقتی آن ها را معکوس می کنیم، اشتباه و کاذب می شوند». هری تایید کرد و گفت: «ما یک قانونی را فهمیدیم. اما آن قانون چیست»؟ لیزا گفت: «به نظر می رسد زمان هایی وجود دارد که درست است که آن چه را که ما دریافت کرده ایم، بازگردانیم (متقابل عمل کنیم) و زمان هایی این کار اشتباه است. اما چگونه می توانیم بگوییم که یک وضعیت از کدام نوع است»؟
این قسمت برای کشف تفاوت اخلاقی ظریف مقابله به مثل با عمل متقابل (یا عوض دادن) را روشن می کند. گروهی از کودکان 10 تا 11 ساله در مورد این موضوع چه چیزی می توانند بگویند؟ در این جا نمونه ای از یک بحث 30 دقیقه ای توسط گروهی از دانش آموزان کلاس پنجم (Pritchard 1996) بر سر داستانی از کتاب لیزا، آورده شده است. اگرچه این گروه به مدت چند ماه بعد از مدرسه، هر هفته در مورد ایده های فلسفی بحث کرده بودند، اما این مورد را مورد بحث قرار نداده بودند. دانش آموزان با انگیزش معلم، سوالات زیر را مطرح و به شدت دنبال می کنند:
- چه اتفاقی می افتد وقتی ما تلافی می کنیم؟ آیا تلافی کردن به سادگی یک زنجیره طولانی از تلاش برای مقابله به مثل که هیچ کس (شاید به جز آغازگر) نمی خواهد، آغاز نمی کند؟
- آیا مقابله به مثل واقعا تلافی می کند؟ آیا ما حتی می توانیم تلافی کردن را خوب متوجه شویم؟
- یا درست است یک کار بد را متقابلا پاسخ دهیم؟ آیا این همان یک کار درست کردن در ازای دو کار خطا نیست؟
- چه راهکارهایی برای مقابله مثل به دیگران می تواند وجود داشته باشد؟ چه اتفاقی می افتد اگر کسی را که قصد آزار شما را دارد نادیده بگیرید؟
- چه زمانی، دفاع از خود، بهترین راهکار است؟
- آیا تفاوتی میان تلاش برای مقابله به مثل با کسی و تلاش برای درس دادن به کسی وجود دارد؟
- چگونه مقابله به مثل با این موارد چه تفاوتی دارد؟ (a) مبادله کالا؛ (b) پس دادن قرض؛ (c) جبران لطف کسی؛ (d) لطف کردن به کسی؛ (e) لطف نکردن به کسی مگر آنکه کسی به شما لطف کند.
- آیا قانون طلایی [با دیگران کاری نکنید که دوست ندارید با شما بکنند] در این جا به ما کمک می کند؟ قانون طلایی چه معنایی دارد؟ آیا قاعده خوبی است؟
بحث و گفتگو های متفکرانه و روشنگرانه مانند این برای کودکانی که این فرصت را دارند که در معرض آن قرار گیرند، غیر معمول نیستند. بحث بالا توسط داستان مطرح شد. بااین حال، وسایلی که در کلاس درس عادی به کار می روند، آثار هنری، آزمایش های فکری، یا اخبار روزانه می توانند برای به راه انداختن مباحث فلسفی با موضوع اخلاقی به کار روند.
منبع: دایرة المعارف فلسفی استنفورد؛ مدخل فلسفه برای کودکان.
مترجم: سهیلا جعفری
