خانه / لغت نامه فلسفی / فلسفه حسی

فلسفه حسی

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش):
اگوست كنت (August Cont) دانشمند معروف فرانسوى قرن نوزدهم يكى از كسانى است كه منكر فلسفه عقلى و نظرى است ولى در عين حال به يك “فلسفه حسّى” متّكى به علوم معتقد است به اين معنى كه بيان روابط علوم را با يكديگر و همچنين پاره‏اى از فرضيه‏ هاى بزرگ را كه در همه يا غالب علوم مورد استفاده قرار مى‏ گيرد از لحاظ شباهتى كه فى الجمله به فلسفه اولى از حيث كلى و عمومى بودن دارند «مسائل فلسفى» مى خواند. امروز هم بيان روشهاى علوم و متدهايى كه در هر يك از علوم به كار برده مى‏ شوند به نام «فلسفه علمى» خوانده مى ‏شود.
[اکنون ] با فلاسفه حسى و كسانى كه فلسفه اولى را از آن جهت كه صرفاً نظرى است و از قلمرو حس و تجربه بيرون است قابل بحث و تحقيق نمى‏ دانند كارى نيست. ردّ عقيده اين دسته از دانشمندان و بيان اينكه اسلوب برهان و قياس عقلى، مفيد و معتبر است و مسائل فلسفه اولى قابل تحقيق است، در [جای دیگری] خواهد آمد.
اين “فلسفه حسى” كه اگوست كنت قائل است و همچنين ساير سيستم هاى فلسفى حسى كه از طرف فلاسفه امپيريست (empirist) يا حسيون ابراز شده متكى به علوم حسى است و مانند خود آن علوم محدود است، و از حدود توجيه عوارض و ظواهر طبيعت (فنومنها) تجاوز نمى‏ كند.
در اين [جا] گفتگو با كسانى است كه نفياً يا اثباتاً به بحث در مسائل اين فلسفه مى‏ پردازند. گفتگو با ماترياليستها (materialist) و طرفداران ماترياليسم ديالكتيك (dialectic materialism) است كه در مسائل اين فلسفه نظرى اظهار نظر مى‏ كنند بدون آنكه اين مسائل را از مسائل مربوط به علوم تفكيك كنند.
و عجب اين است كه اين دانشمندان در عين اينكه به نفى يا اثبات مسائلى كه گواهى از حس و علوم حسى ندارد مى‏ پردازند خود را همه جا تابع منطق حس و تجربه معرفى مى‏ كنند.
خواننده محترم بايد از حالا متوجه باشد…كه فلسفه مادى و آخرين سيستم آن «ماترياليسم ديالكتيك» يك فلسفه نظرى است نه يك فلسفه حسى و تجربى.
البته در اروپا برخى از دانشمندان بوده‏اند كه طرفدار فلسفه حسى بوده‏ اند ولى فلسفه آنها نه مادى است و نه الهى، زيرا فلسفه حسى آنها قهرا محدود بوده به مسائل مربوط به علوم حسى، و طبق منطق حسى خود ناچار درباره كنه وجود سكوت كرده ‏اند.
بارزترين فلسفه‏ هاى حسى همان فلسفه پوزيتيويسم (positiviSm) اگوست كنت است كه در بالا اشاره شد، ولى [طرفداران‏] فلسفه مادى با آخرين شكل خود (ماترياليسم ديالكتيك) هر چند ابتدا از جنبه تبليغاتى دم از حس و علوم حسى مى ‏زنند و گاهى يك مسأله علمى را تحريف كرده گواه مى ‏آورند، هرگز پابند اين منطق نبوده، مسائل تعقلى و نظرى فلسفه اولى را كه گواهى از حس و تجربه ندارد مورد بحث قرار مى‏ دهند. (پاورقی های اصول فلسفه و روش رئالیسم)

همچنین ببینید

لغت نامه: وجود

فاضل تونی، محمدحسین (تون ۱۲۵۱ـ تهران ۱۳۳۹ش): حقيقت وجود گاه به معناى مصداق مقابل مفهوم …

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *