فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
آیا میان دانستن اسرار آسمان و زمین، و اعتقاد به خدا یا خدایان منافاتی وجود دارد؟ چرا معتقدین به خدا یا خدایان همواره در طول تاریخ از علم هراسان بوده اند؟ آیا واقعا محتوای ادیان علم گریز است؟ از اتهامات مدعیانِ دیرینِ سقراط همین بود. آنان می گفتند: «سوفیستی هست سقراط نام که می کوشد به اسرار آسمان و زیر زمین پی ببرد و می تواند بد را نیک جلوه دهد.» سقراط در واکنش به ادعای ایشان می گفت: «خطر آنان برای من بیش از خطر مدعیان کنونی است زیرا هر که سخنشان را شنیده زود معتقد شده است که کسی که در پی دست یافتن به آن گونه رازهاست بی گمان منکر خدایان است.» در میان این گروه، جهل جا را برای حضور پر قدرت خدا یا خدایان باز می کند. خدایی که به جای علل ناشناخته نشسته است، روزی فرا می رسد که جایی برایش نماند. در این میان هستند کسانی که در ذهن ایشان “خدا” و “فلسفه و علم” جای یکدیگر را تنگ نمی کنند. این ذهن ها توانسته اند این دو را به گونه ای در کنار هم بنشانند که تنافی از میان برخیزد.
ابوالحسن انباری، حکیم و ریاضی دان ماهر، استادِ عمر خیامی در هندسه و هیئت بود. شهرزوری گوید روزی هنگام درس فقیهی به بیغاره [=سرزنش و ملامت] از او سؤال کرد: این چیست که تدریس کنی؟ گفت تفسیر آیتی از قرآن خدای. فقیه پرسید آن کدام آیت است؟ گفت: آیه «أَ فَلَمْ يَنْظُرُوا إِلَى السَّماءِ فَوْقَهُمْ كَيْفَ بَنَيْناها وَ زَيَّنَّاها وَ ما لَها مِنْ فُرُوجٍ» (ق: 6) [آيا به اين آسمان بر فراز سرشان نظر نمى كنند كه چگونه آن را بنا كرده ايم و آراسته ايم و هيچ شكافى در آن نيست؟]
مسعود تلخابی
