فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
قرآن، “تورات” را، در آیه 154 سوره انعام با چهار وصف توصیف می کند:
ثُمَّ آتَينَا مُوسَى الْكِتَابَ تَمَامًا عَلَى الَّذِي أَحْسَنَ وَ تَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيءٍ وَ هُدًى وَ رَحْمَةً لَعَلَّهُمْ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ يُؤْمِنُونَ (أنعام: 154)
(ثُمَ) سپس (آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ) داديم به موسى كتاب را -يعنى تورات را- (تَماماً عَلَى الَّذِي أَحْسَنَ) برای کامل کردن كسى كه کار نیک انجام می دهد. –کلمه “تمام” مصدر “تَمَّ” است. یعنی کامل شد. این فعل با حرف جر “ب” و “علی” متعدی می شود. می گویند: «تَمَّ بالشيءِ و عليه» یعنی «جَعَلَهُ تامّاً» [آن را کامل و تامّ کرد.]. در اینجا نیز با “علی” متعدی شده است. “تَماماً” در آیه مفعول لأجله است. می فرماید ما کتاب را به موسی دادیم برای اینکه “مُحْسِن” و “الذی أحسن” [کسی که کار نیک انجام می دهد] را کامل کند.- (وَ تَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْءٍ) و براى اینکه هر چیزی را تبیین کند. –بنابرین، این کتاب، تفصیل و تبیین است. ممکن است برای شنونده این سؤال پیش بیآید که این تبیین مُتعلِّق به چیست؟ به چه چیزی تعلق دارد؟ اختصاص به چه چیزی دارد؟ چه چیزی را تبیین می کند؟ گویی در جواب می فرماید: «لِكُلِّ شَيْءٍ» [برای هر چیزی]- (وَ هُدىً) و برای هدایت (وَ رَحْمَةً) و برای رحمت (لَعَلَّهُمْ) شايد كه ایشان –یعنی بنى اسرائيل- (بِلِقاءِ رَبِّهِمْ) به لقاء پروردگار خود (يُؤْمِنُونَ) ايمان آرند.
در این آیه، چهار هدف برای انزالِ تورات ذکر شده است: تَماماً عَلَى الَّذِي أَحْسَنَ [کامل کردن نیکوکار]، تَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْءٍ [تبیین برای هر چیز]، هُدىً [هدایت]، رَحْمَةً [رحمت].
این چهار هدف، گویی مترتب بر هم تحقق می یابند. انسان، باید، نخست درکی از “حُسْن” و “زیبایی” داشته باشد. آنگاه، آن زیبایی، در او اشتیاق و رغبتی برانگیزاند. در پی این شوق و رغبت، او را به سوی انتخابِ زیبایی سوق دهد، و براند. چنین انسانی، دارای ذهنِ بازی است برای پذیرشِ تغییر و تربیت. انسانی که چنین نباشد، از هدایت الهی بهره مند نخواهد شد، بلکه از هیچ هدایتی بهره مند نخواهد شد. چنانکه در آغاز سوره بقره هم می فرماید: «ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ» (بقره: 2). زمینه تربیت که مناسب شد، مرحله بعد آغاز می شود. در این مرحله آگاهی در ذهن توسعه داده می شود. عبارتِ “تَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْءٍ” بر این مرحله دلالت دارد. آگاهی انسان، درباره موضوعاتِ مختلف، بالا می رود. ذکرِ “کلِّ شیئٍ” نشان می دهد که توسعه آگاهی، درباره همه چیز است، نه چیز خاصی. با توسعه آگاهی، انتخاب هایِ انسان دقیق تر می شود، می تواند راه را از چاه بازشناسد. کلمه “هُدىً” در آیه، این مرحله را حکایت می کند. انسان در این مرحله، یک انسانِ رشد یافته به شمار می آید. در این مرحله است که زندگیِ انسانها، رو به بهبود می نهد، نیازهایشان به خوبی بر طرف می شود، و حال و روزگارش خوب می گردد. کلمه “رَحْمَةً”، به این مرحله اشاره دارد.
مدرس: مسعود تلخابی