فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
تفسیر موضوعی قرآن (دوره جدید) (جلسه اول)
(همراه با تحلیل عقلی و فلسفی)
تاریخ: 17 / 11 /1400
موضوع: مدخل (برای دوره جدید) / نکاتی درباره قرآن
مدرس: مسعود تلخابی
نخستین آیاتی که نازل شده است، انسان را به “قراءت” و “خواندن” فرا می خواند.
اِقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِی خَلَقَ، خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ، اقْرَأْ وَ رَبُّكَ الْأَكْرَمُ، الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ، عَلَّمَ الْإِنْسانَ ما لَمْ یَعْلَمْ (5) (علق: 5 – 1)
باید دانست که “قراءت” و “خواندن”، یک مهارت و فرایند شناختی است.
این فرایند در دو مرحله انجام می گیرد:
در مرحله اول، حروف، کلمه‌ها و جمله‌های زبان در یک نوشته بازشناسی می شود؛ و در مرحله دوم، معانی عناصِرِ مذکور، درک می گردد، و روابط معنایی موجود در میان آن‌ها کشف می شود. این فعالیت ها در نهایت، به درک پیام جمله و متن منجر می‌شود. خواندن، فرایند فعالی است که خواننده، از طریق آن به پیامی که درون نوشته موجود است پی می‌برد، و پیوسته بر اساس آنچه قبلاً یاد گرفته، در پی کشف چیزهای تازه است. بنابرین خواندن صرفا یک فرایند منفعل نیست.
فعالیتی که این عناصر را نداشته باشد، “قراءت” و “خواندن” نیست. برای مثال، تصور کنید کسی یک متن آلمانی را با حروف و کلمات فارسی نگاشته باشد، یعنی همان اصوات و الفاطی را که شنیده است، به حروف و کلمات فارسی بنگارد. آنگاه کسی که با زبان آلمانی آشنایی ندارد آن نوشته را روخوانی کند. به این عمل، “خواندن” و “قراءت” نمی گویند.
انسان، در فرایندِ خواندن، در روند رشد قرار می گیرد. خواندن، بر گستره ذهن خواننده می افزاید، و توانِ تفکر و فهم او را افزایش می دهد. انسانی که ذهن وسیع تر، و تفکر و فهم برتری دارد، رفتارهای درستتری هم خواهد داشت. با وسعت قراءت، در امتداد زمان، بر وسعت وجود قارئ نیز افزوده خواهد شد.
در آغاز سوره علق بعد از دستور به “اِقْرَأْ”، اسم “ربّ” را آورده است. آنگاه از خالقیت سخن رانده است. خداوند، موجودات را آفرید، آنگاه آنان را در روند رشد قرار داد. خداوند، برای هر موجود و مخلوقی، سازوکار رشدی قرار داده است: قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى (طه:50) [(موسی) گفت: «پروردگار ما، همان کسی است که به هر چیزی آفرینشش را داد، آنگاه هدایت کرد.»]
یکی از سازوکارهای مهم رشد، در انسانها، با “قراءت” مرتبط است. چنانکه در ادامه آیات، از “تعلیم با قلم” سخن می گوید: الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ، عَلَّمَ الْإِنْسانَ ما لَمْ یَعْلَمْ (علق: 5 – 4)
صفحه: کلاس های تفسیر موضوعی قرآن
بسیار عالی