فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
شیخ طریحی “فتنه” را این گونه تعریف می کند: «بلاءٌ و مِحْنةٌ» [بلاء، یعنی همّ و غمّ. مصیبتی که بر انسان فرو می آید. “محنت” هم به معنی آفت است.] [اینها را “فتنه” نامیده اند، زیرا جوهره اصلی انسان ها را آشکار می کند.] آنگاه چنین ادامه می دهد: «و سبب لوقوعکم، فی الجرائم و العظائم.» شیخ این معنی را در ذیل آیه: «إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَ أَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ (تعابن: 15) آورده است. بدین ترتیب، معنی آیه چنین می شود: [اموال و اولاد شما سبب وقوع شما در رفتارهای ناپسند است.] بنابرین هر چیزی که سبب وقوع ما در همّ و غمّ و نادرستی باشد، “فتنه” است. حال، گاهی، فتنه ها آشکار و واضح اند، و برخی اوقات، مبهم، مشتبه و در خفاء. به گونه ای که برای انسانها تشخیص آنها دشوار است. این انسان ها نمی توانند تشخیص دهند که چه کسی و چه چیزی فتنه است، و چه کسی و چه چیزی فتنه نیست. در این شرایط “التباس الفتن” پیش آمده است. پیامبر (ص) می فرماید: در این شرایط ملازم قرآن باشید. مولی صالح مازندرانی، شارح “الکافی”، در ذیل حدیث «فَإِذَا الْتَبَسَتْ عَلَيْكُمُ الْفِتَنُ» می نویسد: «فاذا التبست عليكم الفتن، فى الدين بعدى، بافتراء المفترين و انتحال المبطلين.» [یعنی هرگاه فتنه ها در دین، با “افتراء دروغ گویان” و “برخود بستن افراد باطلان” (یعنی مبطلانی که دین را بر خود می بندند، و ادعای دیانت می کنند)، بعد از من، بر شما مشتبه شد.] در شرح این عبارتِ مازندرانی، سزاوار است که بگوییم: در قلمرو دین دو گروه یافت می شوند: گروهی که سخن هایی را می سازند و به نام دین رواج می دهند. گروه دیگر، مُبْطِلانی هستند که برای پیشبرد اهداف خود، “دین” را بر خود می بندند، و بدان تظاهر می کنند؛ در حالی که در اندرون، جز به اندیشه های باطل و اقوال نادرست متصف نیستند. این هر دو گروه، دین را ابزاری برای پیشبرد اهداف دنیوی خود می کنند. پوشش دین دارند، ولی دنیا، یعنی ثروت، قدرت و شهرت، هدف غایی حیات آنهاست. اینها فتنه اند، چون، مایه انحراف و خطاکاری در دیگران می شوند. حال آنان را بد می کنند، و در همّ و غمّ فرو می برند. شناخت چهره اصلی اینها کار دشواری است. عموم مردم نمی توانند تشخیص دهند که اینها مُبطل اند یا مُحِقّ؟ بنابرین، “التباسِ فِتَن”، تحقق می یابد.
گزیده ای از کلاس های تفسیر موضوعی قرآن؛ مدرس: مسعود تلخابی
