فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
معرفت شناسی (epistemology) واژه ای یونانی به معنی دانش یا علم، شاخه ای از فلسفه است. این شاخه فلسفه ناظر بر تئوری هایی درباره منابع، ماهیت و محدوده های دانش است. معرفت شناسی از قرن ۱۷ میلادی یکی از مباحث اساسی فلاسفه بوده است. این شاخه از فلسفه متعهد هماهنگی بین نظریه های دانش با توسعه اندیشه علمی است. رنه دکارت و دیگر فیلسوفان (همچون باروخ اسپینوزا، لایب نیتس و بلز پاسکال) به دنبال حفظ اعتقاد به وجود ایده های فطری (پیشینی یا پیش از تجربه) بودند. ایده های فطریی که با پذیرش ارزش های داده و ایده های حاصل از تجربه (پسینی یا پس از تجربه) همراه بودند. این موضع اساسا موضع عقل گرایی بود. مخالف با این دیدگاه، دیدگاه تجربه گرایی است. دیدگاه تجربه گرایی به طور خاص توسط جان لاک، دیوید هیوم و جان استوارت میل تفصیل داده شده است. دیدگاهی که مبتنی بر انکار وجود ایده های فطری است. فلسفه نقادانه کانت تاثیرات شگرفی بر تلاش برای ترکیب دو دیدگاه عقل گرایی و تجربه گرایی داشت. در نظریات بعدی تقسیم عقل گرایی و تجربه گرایی در ایده آلیسم و ماتریالیسم منعکس شد. تئوری علّی شناخت توسط آلفرد نورث وایتهد و دیگران پیشرفت کرد؛ تئوریی که بر نقش سیستم عصبی به عنوان واسطه بین شیء و ادراک آن تاکید می کرد. روش های ادراک، به دست آوردن و اعتبار سنجی داده های حاصل از تجربه حسی، با آموزه های چارلز پیرس، ویلیام جیمز و جان دیوئی در راستای پراگماتیسم بوده است. کارل پوپر دیدگاهی را گسترش داد که بر اساس آن دیدگاه، شناخت علمی بر پایه فرضیه ها قرار می گیرد. فرضیه هایی که نمی توانند به صورت ایجابی ارزیابی شوند بلکه می توانند به صورت سلبی ارزیابی شوند و تلاش های مکرر برای نشان دادن این که آن فرضیه ها وجود دارند، انجام شده است. فیلسوفان در قرن بیستم دیدگاه سنتی را که دانش باور صادق موجه است، مورد نقد قرار داده اند. یک محرک برای تحقیق آن ها این بوده است که هر دانشی، theory-laden است؛ (یعنی تئوری ها فرمان می دهند که ما چه چیزی را مشاهده کنیم؛ یعنی تا در ذهن تئوری نداشته باشیم اصلا دست به شناخت (مشاهده) نمی زنیم).
منبع: دایرة المعارف کلمبیا>فلسفه و دین>فلسفه، اصطلاحات و مفاهیم>معرفت شناسی
مترجم: زهرا حسنی
