خانه / دین و ادیان / روزگار امام حسین (ع)، از زبان ایشان

روزگار امام حسین (ع)، از زبان ایشان

امام حسین (ع) در حدیثی عصر خود را توصیف کرده است. این حدیث، در کتاب تحف العقول آمده است. ایشان می فرماید:
اعْتَبِرُوا أَيُّهَا النَّاسُ بِمَا وَعَظَ اللَّهُ بِهِ أَوْلِيَاءَهُ مِنْ سُوءِ ثَنَائِهِ عَلَى الْأَحْبَارِ إِذْ يَقُولُ‏ لَوْ لا يَنْهاهُمُ الرَّبَّانِيُّونَ وَ الْأَحْبارُ عَنْ قَوْلِهِمُ الْإِثْمَ‏
اى مردم! از آنچه خدا دوستداران خود را بدان پند داده پند گيريد مانند بدگويى او از دانشمندان يهود، آنجا كه فرمايد: «چرا علماى ربّانى و دانشمندان، آنان را از گفتار گناه آلود باز نمى ‏دارند؟» [سوره مائده (5)، آيه 63]

وَ قَالَ‏ لُعِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ بَنِي إِسْرائِيلَ‏ إِلَى قَوْلِهِ‏ لَبِئْسَ ما كانُوا يَفْعَلُونَ‏ 
و فرمايد: «از ميان فرزندان اسرائيل، آنان كه كفر ورزيدند، مورد لعنت قرار گرفتند … چه بد بود آنچه مى ‏كردند» [سوره مائده (5)، آيه 78- 79].
وَ إِنَّمَا عَابَ اللَّهُ ذَلِكَ عَلَيْهِمْ لِأَنَّهُمْ كَانُوا يَرَوْنَ مِنَ الظَّلَمَةِ الَّذِينَ بَيْنَ أَظْهُرِهِمُ الْمُنْكَرَ وَ الْفَسَادَ فَلَا يَنْهَوْنَهُمْ عَنْ ذَلِكَ رَغْبَةً فِيمَا كَانُوا يَنَالُونَ مِنْهُمْ وَ رَهْبَةً مِمَّا يَحْذَرُونَ
همانا، خداوند آنان را مورد نكوهش قرار داده به خاطر اينكه در ميان ستمكاران بودند و اعمال زشت و فاسد آنان را مشاهده مى ‏كردند ولى به طمع آنچه كه داشتند و از بيم اينكه در محذور واقع شوند آنان را از آن اعمال نهى نمى‏ كردند،
وَ اللَّهُ يَقُولُ- فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَ اخْشَوْنِ‏
با اينكه خدا مى ‏فرمايد: «و از مردم نترسيد و از من بترسيد» [مائده (5)، آيه 44].
وَ قَالَ‏ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ 
و خدا مى ‏فرمايد: «مردان و زنان با ايمان، دوستان يك ديگرند، كه به كارهاى پسنديده وامى ‏دارند و از كارهاى ناپسند باز مى ‏دارند» [سوره توبه (9)، آيه 71].
فَبَدَأَ اللَّهُ بِالْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ فَرِيضَةً مِنْهُ لِعِلْمِهِ بِأَنَّهَا إِذَا أُدِّيَتْ وَ أُقِيمَتِ اسْتَقَامَتِ الْفَرَائِضُ كُلُّهَا هَيِّنُهَا وَ صَعْبُهَا
و خدا به امر به معروف و نهى از منكر به عنوان يك فريضه از جانب خود آغاز سخن كرده چرا كه مى ‏دانست اگر اين فريضه به اجرا درآيد و برپا گردد، واجبات ديگر از هموار و دشوار برپا گردند؛
وَ ذَلِكَ أَنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ دُعَاءٌ إِلَى الْإِسْلَامِ مَعَ رَدِّ الْمَظَالِمِ وَ مُخَالَفَةِ الظَّالِمِ وَ قِسْمَةِ الْفَيْ‏ءِ وَ الْغَنَائِمِ وَ أَخْذِ الصَّدَقَاتِ مِنْ مَوَاضِعِهَا وَ وَضْعِهَا فِي حَقِّهَا
اين به خاطر آن است كه امر به معروف و نهى از منكر دعوت به اسلام است همراه با ردّ مظالم و مخالفت با ظالم و تقسيم بيت المال و غنائم جنگى و گرفتن صدقات [زكات‏] از محلّ خود و صرف آن در مورد خود.
ثُمَّ أَنْتُمْ أَيَّتُهَا الْعِصَابَةُ عِصَابَةٌ بِالْعِلْمِ مَشْهُورَةٌ وَ بِالْخَيْرِ مَذْكُورَةٌ وَ بِالنَّصِيحَةِ مَعْرُوفَةٌ وَ بِاللَّهِ فِي أَنْفُسِ النَّاسِ مَهَابَةٌ
سپس شما، اى گروه پرقدرت، افرادى هستيد معروف به علم و دانش و نامدار به خوبى و خيرخواهى و به واسطه خدا در دل مردم عظمت يافتيد
يَهَابُكُمُ الشَّرِيفُ وَ يُكْرِمُكُمُ الضَّعِيفُ وَ يُؤْثِرُكُمْ مَنْ لَا فَضْلَ لَكُمْ عَلَيْهِ وَ لَا يَدَ لَكُمْ عِنْدَهُ تَشْفَعُونَ فِي الْحَوَائِجِ إِذَا امْتَنَعَتْ مِنْ طُلَّابِهَا
به طورى كه شخص شريف از شما حساب مى ‏برد و شخص ضعيف شما را گرامى مى ‏دارد و آن كسى كه پايه او با شما يكى است و حقّ نعمتى از شما بر گردن او نيست، شما را بر خود ترجيح مى‏ دهد. هر گاه حاجتمندان از دست يافتن به حاجت خود محروم شوند براى رسيدن به آن، شما را واسطه قرار مى ‏دهند.
وَ تَمْشُونَ فِي الطَّرِيقِ بِهَيْبَةِ الْمُلُوكِ‏  وَ كَرَامَةِ الْأَكَابِرِ
شما به هيبت فرمانروايان و بزرگوارى بزرگان در راه گام بر مى ‏داريد.
أَ لَيْسَ كُلُّ ذَلِكَ إِنَّمَا نِلْتُمُوهُ بِمَا يُرْجَى عِنْدَكُمْ مِنَ الْقِيَامِ بِحَقِّ اللَّهِ وَ إِنْ كُنْتُمْ عَنْ أَكْثَرِ حَقِّهِ تَقْصُرُونَ فَاسْتَخْفَفْتُمْ بِحَقِّ الْأَئِمَّةِ
آيا همه اينها به اين خاطر نيست كه مردم به شما اميد بسته ‏اند تا به حقّ خدا قيام نماييد؟ و اگر شما در حقوق الهى كوتاهى نماييد به حقوق امامان بى ‏اعتنايى نموده ‏ايد.
فَأَمَّا حَقَّ الضُّعَفَاءِ فَضَيَّعْتُمْ وَ أَمَّا حَقَّكُمْ بِزَعْمِكُمْ فَطَلَبْتُمْ فَلَا مَالًا بَذَلْتُمُوهُ وَ لَا نَفْساً خَاطَرْتُمْ بِهَا لِلَّذِي خَلَقَهَا وَ لَا عَشِيرَةً عَادَيْتُمُوهَا فِي ذَاتِ اللَّهِ أَنْتُمْ تَتَمَنَّوْنَ عَلَى اللَّهِ جَنَّتَهُ وَ مُجَاوَرَةَ رُسُلِهِ وَ أَمَاناً مِنْ عَذَابِهِ
امّا [با اين كارتان‏] حقّ ناتوانان را ضايع كرده ‏ايد، ولى آنچه را كه حقّ خود مى ‏پنداشتيد به آن دست يافته ‏ايد بدون آن كه مالى را بخشش نماييد يا جان خود را به خطر افكنيد يا به خاطر خدا با گروهى درگير شويد؛ [با اين حال و وضع‏] آرزوى بهشت خدا و همجوارى پيامبران و امان از عذاب الهى را داريد؟!
لَقَدْ خَشِيتُ عَلَيْكُمْ أَيُّهَا الْمُتَمَنُّونَ عَلَى اللَّهِ أَنْ تَحُلَّ بِكُمْ نَقِمَةٌ مِنْ نَقِمَاتِهِ لِأَنَّكُمْ بَلَغْتُمْ مِنْ كَرَامَةِ اللَّهِ مَنْزِلَةً فُضِّلْتُمْ بِهَا وَ مَنْ يُعْرَفُ بِاللَّهِ لَا تُكْرِمُونَ وَ أَنْتُمْ بِاللَّهِ فِي عِبَادِهِ تُكْرَمُونَ
اى كسانى كه چنين آرزوهاى رؤيائى را در سر مى ‏پرورانيد بر شما مى‏ ترسم كه انتقامى از انتقام‏هاى الهى بر سرتان فرود آيد؛ زيرا شما در سايه بزرگوارى خداوند به جايگاهى رسيده ‏ايد كه بر ديگران برترى پيدا كرده ‏ايد؛ در حالى كه خداشناسان [راستين‏] را مردم گرامى نمى ‏دارند ولى شما به نام خدا نزد آنان گرامى شده ‏ايد.
وَ قَدْ تَرَوْنَ عُهُودَ اللَّهِ مَنْقُوضَةً فَلَا تَفْزَعُونَ وَ أَنْتُمْ لِبَعْضِ ذِمَمِ آبَائِكُمْ تَفْزَعُونَ
اكنون مى ‏بينيد پيمانهاى خدا شكسته مى ‏شود ولى ناراحت و هراسناك نمى‏ شويد، در حالى كه ننگ شكستن پيمانهاى پدرانتان را برنمى ‏تابيد؛
وَ ذِمَّةُ رَسُولِ اللَّهِ ص مَحْقُورَةٌ 
عهد و پيمان رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله خوار شده است.
وَ الْعُمْيُ وَ الْبُكْمُ وَ الزَّمْنَى فِي الْمَدَائِنِ مُهْمَلَةٌ لَا تُرْحَمُونَ وَ لَا فِي مَنْزِلَتِكُمْ تَعْمَلُونَ وَ لَا مَنْ عَمِلَ فِيهَا تُعِينُونَ‏ 
نابينايان و لالان و زمين‏ گيرشدگان در همه شهرها بدون حمايت و كمك مانده ‏اند و مورد دلسوزى واقع نمى ‏شوند در حالى كه شما از منزلت و موقعيّت خودتان براى كمك رساندن به آنان استفاده نمى ‏كنيد و كسى را هم كه در اين راه احساس وظيفه مى ‏كند و به آنان كمك مى ‏نمايد مورد حمايت و كمك خود قرار نمى ‏دهيد
وَ بِالْإِدْهَانِ وَ الْمُصَانَعَةِ عِنْدَ الظَّلَمَةِ تَأْمَنُونَ كُلُّ ذَلِكَ مِمَّا أَمَرَكُمُ اللَّهُ بِهِ مِنَ النَّهْيِ وَ التَّنَاهِي وَ أَنْتُمْ عَنْهُ غَافِلُونَ
و با چاپلوسى و سازش با ستمگران، امنيّت خود را فراهم مى ‏آوريد. تمام اين موارد از آن چيزهاست كه خداوند بدان فرمان داده تا جلوگيرى نماييد و به طور گروهى نهى از منكر كنيد در حالى كه شما از اين فرمان [مهم‏] غافل شده ‏ايد.
وَ أَنْتُمْ أَعْظَمُ النَّاسِ مُصِيبَةً لِمَا غُلِبْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ مَنَازِلِ الْعُلَمَاءِ لَوْ كُنْتُمْ تَشْعُرُونَ‏ 
بيشترين مصيبت شامل حال شماست كه نتوانستيد جايگاه واقعى علما را حفظ نماييد و در اين خصوص مغلوب شديد و اى كاش شما شعورتان را در اين رابطه به كار مى ‏گرفتيد!
ذَلِكَ بِأَنَّ مَجَارِيَ الْأُمُورِ وَ الْأَحْكَامِ عَلَى أَيْدِي الْعُلَمَاءِ بِاللَّهِ‏  الْأُمَنَاءِ عَلَى حَلَالِهِ وَ حَرَامِهِ
اين به خاطر آن است كه راهكارها و اجراى احكام به دست دانشمندان خداشناس است كه بر حلال و حرام خدا امين هستند
فَأَنْتُمُ الْمَسْلُوبُونَ تِلْكَ الْمَنْزِلَةَ وَ مَا سُلِبْتُمْ ذَلِكَ إِلَّا بِتَفَرُّقِكُمْ عَنِ الْحَقِّ وَ اخْتِلَافِكُمْ فِي السُّنَّةِ بَعْدَ الْبَيِّنَةِ الْوَاضِحَةِ
و اين موقعيّت و منزلت از شما گرفته شده است و اين از دست دادن موقعيّت به سبب آن است كه شما در خصوص حقّ دچار تفرقه شديد و در باره راه و روش پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله با وجود دليل روشن، به اختلاف پرداختيد،
وَ لَوْ صَبَرْتُمْ عَلَى الْأَذَى وَ تَحَمَّلْتُمُ الْمَئُونَةَ فِي ذَاتِ اللَّهِ كَانَتْ أُمُورُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ تَرِدُ وَ عَنْكُمْ تَصْدُرُ وَ إِلَيْكُمْ تَرْجِعُ
در حالى كه اگر بر آزار شكيبا بوديد و به خاطر خدا تحمّل به خرج مى ‏داديد، كارهايى را كه خدا بر شما مقرّر داشته بود به شما بازمى‏ گرديد و از سوى شما در دسترس ديگران قرار مى ‏گرفت و داورى در احكام خدا را نزد شما مى‏ آوردند،
وَ لَكِنَّكُمْ مَكَّنْتُمُ الظَّلَمَةَ مِنْ مَنْزِلَتِكُمْ وَ اسْتَسْلَمْتُمْ أُمُورَ اللَّهِ فِي أَيْدِيهِمْ يَعْمَلُونَ بِالشُّبُهَاتِ وَ يَسِيرُونَ فِي الشَّهَوَاتِ
ولى شما جايگاه و موقعيّت خود را به ستمكاران واگذاشتيد و زمام كارهاى خدا را به دست آنان سپرديد و آنان هم به شبهات عمل كردند و در پى خواهش‏ هاى نفسانى خود رفتند.
سَلَّطَهُمْ عَلَى ذَلِكَ فِرَارُكُمْ مِنَ الْمَوْتِ وَ إِعْجَابُكُمْ بِالْحَيَاةِ الَّتِي هِيَ مُفَارِقَتُكُمْ
آنچه موجب سلطه آنان بر اين مقام شد، گريز شما از مرگ و شيفتگى ‏تان به زندگى دنيوى بوده كه سرانجام از شما جدا خواهد شد.
فَأَسْلَمْتُمُ الضُّعَفَاءَ فِي أَيْدِيهِمْ فَمِنْ بَيْنِ مُسْتَعْبَدٍ مَقْهُورٍ وَ بَيْنِ مُسْتَضْعَفٍ عَلَى مَعِيشَتِهِ مَغْلُوبٍ
شما با اين روحيه و روش، ناتوانان را در چنگال اين ستمكاران گرفتار كرديد تا يكى برده ‏وار سركوفته باشد و ديگرى بيچاره ‏وار سرگرم تأمين آب و نان.
يَتَقَلَّبُونَ فِي الْمُلْكِ بِآرَائِهِمْ‏  وَ يَسْتَشْعِرُونَ الْخِزْيَ بِأَهْوَائِهِمْ اقْتِدَاءً بِالْأَشْرَارِ وَ جُرْأَةً عَلَى الْجَبَّارِ
فرمانروايان، خودسرانه مملكت را دستخوش حوادث ناخوشايند نمايند و رسوائى و ننگ هوسبازى را با پيروى كردن از تبهكاران و گستاخى بر خداى جبّار، بر خود هموار سازند.
فِي كُلِّ بَلَدٍ مِنْهُمْ عَلَى مِنْبَرِهِ خَطِيبٌ يَصْقَعُ‏  فَالْأَرْضُ لَهُمْ شَاغِرَةٌ وَ أَيْدِيهِمْ فِيهَا مَبْسُوطَةٌ-
در هر شهرى سخنور دربارى بر منبر فراز دارند و همه سرزمين اسلام بدون دفاع زير پايشان افتاده و دستشان بر انجام هر كارى در تمام آن سرزمين‏ها باز است
وَ النَّاسُ لَهُمْ خَوَلٌ‏  لَا يَدْفَعُونَ يَدَ لَامِسٍ
و مردم برده ‏وار بدون داشتن كمترين قدرت دفاع تحت فرمان آنهايند.
فَمِنْ بَيْنِ جَبَّارٍ عَنِيدٍ وَ ذِي سَطْوَةٍ عَلَى الضَّعَفَةِ شَدِيدٍ مُطَاعٍ لَا يَعْرِفُ الْمُبْدِئَ الْمُعِيدَ
برخى زورگو و كينه ورزند و بر ناتوان سخت مى‏ تازند و برخى فرمانروايى هستند كه به خدا و قيامت اعتقادى ندارند.
فَيَا عَجَباً وَ مَا لِيَ لَا أَعْجَبُ وَ الْأَرْضُ مِنْ غَاشٍّ غَشُومٍ‏  وَ مُتَصَدِّقٍ ظَلُومٍ وَ عَامِلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ بِهِمْ غَيْرِ رَحِيمٍ
شگفتا! و چرا در شگفت نباشم كه زمين در تصرّف مردى دغل باز و ستمكار و ماليات بگيرى نابكار است كه هيچ مهر و ترحّمى بر مؤمنان ندارد؛
فَاللَّهُ الْحَاكِمُ فِيمَا فِيهِ تَنَازَعْنَا وَ الْقَاضِي بِحُكْمِهِ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَنَا
پس خدا در اين كشمكشى كه ما داريم داورى خواهد كرد و به حكم قاطع خود در اين مشاجره قضاوت خواهد نمود.
اللَّهُمَّ إِنَّكَ تَعْلَمُ أَنَّهُ لَمْ يَكُنْ مَا كَانَ مِنَّا تَنَافُساً فِي سُلْطَانٍ‏  وَ لَا الْتِمَاساً مِنْ فُضُولِ الْحُطَامِ
بار خدايا! تو خود مى ‏دانى آنچه از ما سر زده رقابت براى دستيابى به سلطنت و قدرت و آرزو به زياد كردن كالاى بى ‏ارزش دنيا نبوده است
وَ لَكِنْ لِنُرِيَ الْمَعَالِمَ مِنْ دِينِكَ وَ نُظْهِرَ الْإِصْلَاحَ فِي بِلَادِكَ وَ يَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبَادِكَ وَ يُعْمَلَ بِفَرَائِضِكَ وَ سُنَنِكَ وَ أَحْكَامِكَ
بلكه براى اين بوده كه نشانه‏ هاى دين تو را افراشته ببينيم و اصلاحات را در شهرهايت آشكار نماييم و امن و امان براى بندگان ستمديده ‏ات فراهم آوريم تا به واجبات و آداب و احكام تو عمل شود؛
فَإِنْ لَمْ تَنْصُرُونَا وَ تُنْصِفُونَا قَوِيَ الظَّلَمَةُ عَلَيْكُمْ وَ عَمِلُوا فِي إِطْفَاءِ نُورِ نَبِيِّكُمْ
پس شما [علماى دين‏] ما را يارى نكرديد و در حقّ ما انصاف ننموديد لذا زير سلطه ستمگران قرار گرفتيد و آنان در خاموش ساختن نور پيامبرتان دست به كار شدند.
وَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْنَا وَ إِلَيْهِ أَنَبْنَا وَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ.
خداوند ما را كفايت كند كه توكّل ما به اوست و به او روى مى ‏آوريم و بازگشت نيز به سوى او خواهد بود.

ترجمه این حدیث را از صادق حسن زاده نقل کردم. ایشان، یکی از مترجمان کتابِ تحف العقول هسنتند.

مسعود تلخابی

همچنین ببینید

حافظ و سهروردی (1)

از شمن‌های آسیای مرکزی و آلتایی تا اهالی کاهونا در اقیانوس آرام و بومیان قاره‌های …

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *