معرفت شناسی

مقدمه: درخت اقاقیا “اَقاقیا” یا “آکاسیا”[1] گروه بزرگی از گیاهان درختچه[2] ای و درختی است. این گروه، “درختان خاردارِ[3] ساوانا[4]ی افریقا” و “درخت صمغ عربی”[5] و “اقاقیای سنگال”[6] در شمال آفریقا، و چندین گونه در امریکای شمالی، جنوب غربی ایالات متحده، و مکزیک را دربر می‌گیرد. اقاقیاها از ویژگی های …

مقدمه: دانشمندان در قلمروه هایِ پژوهشیِ خود، فرضیه ها و نظریه های علمی، ارائه می کنند. در ابتدا، آنها امیدوارند که فرضیه یا نظریه آنها درست باشد، اما آنان و سایر دانشمندان از روش علمی، برای اثبات نادرستی آن استفاده خواهند کرد. فرضیه ها و نظریه ها، زمانی به “علمی” …

مقدمه دین به عنوان یک “موضوع” برای “شناسایی”، همواره محل توجه فیلسوفان و متکلمان و دین شناسان و جامعه شناسان و … بوده است. در هر شناخت و شناسایی، تعیین دقیق “موضوع”، “روش شناختِ موضوع” و “مختصات شناسنده” مهم است. دانشمندان مسلمان، این سه مسأله را در دانش “اصول فقه” …

مقدمه: کلمه “فحص” در گفته ها و نوشته های علمی و فلسفی بسیار به کار می رود. دانستن معنی آن، ما را در فهم روش کار فیلسوفان و دانشمندان کمک می کند. این کلمه دو معنی دارد. یک اصلی و اولی و دیگری ثانوی. معنی نخستین آن کندن و کاویدن …

علم چیست؟ محتوای ذهن انسان ها چه چیزهایی است؟ در ذهن انسان ها چه چیزهایی وجود دارد؟ منطقیین[1] می گویند. در ذهن انسان ها دو گونه محتوی هست[2]: الف – تصورات، مانند تصور ماه، درخت، سنگ و … ب – تصدیقات، مانند: ماه کروی است. برگ سبز است. و … …

“یقین” از “يَقِنَ الماءُ في الحوضِ” [آب در حوض جمع شد.] مشتق شده است. یقین علمی است که به سبب تعاقب و پی در پی شدنِ نشانه ها و دلیل های فراوان حاصل شده باشد. نشانه ها و دلیل هایی که پشت سر هم بر صحت گزاره ای وارد می …

نظر در “حق” سهل و ممتنع است. از جهتی سهل و آسان است، و از جهتی دیگر دشوار. چرا این گونه است؟ دلیل صعوبت و دشواری آن اینست: کسی از مردم قادر نیست که حق را چنان که سزاوار است بشناسد. انسان نمی تواند در شناخت حق به بلوغ و …

نخستین عبارتِ کتابِ “مابعد الطبیعةِ” ارسطو، موافق نقل ابن رشد در “تفسیر مابعدالطبیعة” اینست: «ان النظر فى الحق …» مبتنی بر این عبارت فلسفه دو رکن دارد: رکن اول: نظر که کارِ برخاسته از “ناظر” است. رکن دوم: حقّ. “نظر” به معنی نگریستن و اندیشیدن است. منظور از “نظر در …

برخی واقعیت را جز پندار و توهم  نمی دانند. گاهی در ادوارِ پیشینِ ممالک اسلامی، این گروه را “حِسبانیَّة” می نامیدند. “حِسبانیَّة” به گروهی از فلاسفه اطلاق می شود که منکر وجود حقیقی اشیاء بودند و جهان خارج را وهم می پنداشتند و آنرا زاده عقول و توهمات و حواس …

انسان، چیزهای مختلفی را ادراک می کند. مُدرَکات انسان، در حافظه او نگهداری می شوند. انسان، قادر به یادآوری مُدرَکات سابق است. در اینجا سه مطلب وجود دارد: اولا، انسان دارای دو توانایی است: الف – می تواند مُدرَکات خویش را حفظ کند. ب – قادر است مُدرَکات پیشین را …