لغت نامه فلسفی

جرجانی، شرف الدین علی (استرآباد ۷۴۰ـ شیراز ۸۱۶ق): ادراک بر دو معنی است: 1 -حاصل شدن صورت چیزیست پیش نفس ناطقه. 2 – تمثیل و حاضر کردن حقیقت چیزی است در ذهن بدون حکم بر اثبات یا بر نفی آن. و آنرا تصورگویند و اگر حکم بیاورند تصدیق نامند. (التعریفات) …

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): «وهميّات» يعنى ادراكاتى كه هيچ گونه مصداقى در خارج ندارند و باطل محض مى‏ باشند، مثل تصور غول و سيمرغ و شانس و امثال آنها. (پاورقی های اصول فلسفه و روش رئالیسم)

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): «اعتباريّات» يعنى مفاهيمى كه در خارج مصداق واقعى ندارند لكن عقل براى آنها مصداق اعتبار مى‏ كند يعنى چيزى را كه مصداق واقعى اين مفاهيم نيست مصداق فرض مى‏ كند؛ … براى آنكه خواننده فى الجمله بتواند ادراكات حقيقى را از ادراكات اعتبارى تميز …

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): «حقايق» يعنى مفاهيمى كه در خارج مصداق واقعى دارند. (پاورقی های اصول فلسفه و روش رئالیسم)

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): «فلسفه» در نقطه مقابل «سفسطه» قرار دارد و چون سوفسطائى منكر واقعيت خارج از ظرف ذهن است و تمام ادراكات و مفاهيم ذهنى را انديشه خالى مى‏ داند، در نظر وى «حقيقت» يعنى ادراك مطابق با واقع معنى ندارد؛ اما فيلسوف به واقعيتهاى خارج …

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): [رمز گرایی گذشتگان: ] صدر المتألّهين در اواخر جلد دوم اسفار كلماتى از ثاليس و انكسيمانوس و آناكساگوراس‏ Anaxagoras و انباذقلس و افلاطون و ارسطو و ذيمقراطيس و ابيقورس (اپيكور) Epicur و عده ديگر نقل مى‏ كند، و مدعى است كه كلمات پيشينيان مشتمل …

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): دكتر ارانى به اعتراف خود پيروان مكتب ماترياليسم ديالكتيك از بهترين دانشمندان اين مكتب است. در سرمقاله شماره بهمن ماه 1327 مجله مردم (نشريه تئوريك حزب توده ايران) مى ‏نويسد: «ارانى از لحاظ وسعت معلومات و جامعيّت علمى بى‏ نظير است.» دكتر ارانى علاوه …

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): در نيمه دوم قرن نوزدهم علاوه بر جريان داروينيسم كه بازار فلسفه مادى را رونق داد، جريان خاص ديگرى نيز پيدا شد كه شكل و قيافه ديگرى به ماديت داد، و مكتب جديدى به وجود آورد به نام «ماترياليسم ديالكتيك». به وجود آورنده اين …

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): در نيمه دوم اين قرن [قرن 19] بود (1859) كه نظريه داروين مربوط به «تبديل انواع» منتشر شد و ماديين آنها را بهترين وسيله پيشرفت فلسفه مادى تلقى كردند. داروين شخصاً در عقايد خود مادى نبود، فقط از جنبه «بيولوژى» (علم الحيات) فرضيه خويش …

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): دوره ملطيين را مى‏توان دوره دوم تكامل فلسفه [بعد از هرمس و هرامسه] ناميد. در اين دوره نيز مطابق نقل هاى تاريخى قديم و جديد و آنچه در كتب فلسفه از عقايد و آراء آنها نقل شده گفتگو از عالمى ماوراء عالم طبيعت در …