فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
در جامعه دهقانی_فئودالی روسیه قرن نوزدهم نسلی از شاعران و نویسندگان روسی پدید آمدند که با مشاهده ترقی تمدن غرب، از در انکار درآمده و به آنچه خود داشتند پناه بردند. این دسته از ناسیونالیست های روس_که آیزایا برلین آنها را اسلاو پرست می نامد_توده سیاه یا گره گوری های (قره قوره) جامعه روسیه را امن تربن ملجأ و مرجع و ذخیرگاه معنوی خود در برابر فلسفه فایده گرا و فردگرای غربی می دانستند. در سرزمین پهن پیکری که هیچ سنت محکم فلسفی ای در آن نروییده بود و بزرگ ترین چهره هایش نیز مانند هرتسین و چرنیشفسکی و بلینسکی و…. از روی دست فیلسوفان غرب از جمله هگل تقلب می کردند؛ یقینا توده گرایی نویسندگان و شاعران روس آلترناتیو مناسبی برای لاپوشانی فقر و فقدان تفکر منطقی در روسیه پدید می آورد. از منظر اسلاو پرستانی که اندیشه آنها توسط دانیلفسکی، پیر و مراد داستایفسکی، بارگذاری شده بود؛ اسلاوهای روس در برابر ظهور تمدن منحط و مادی غرب، رسالت تاریخی_معنوی عظیمی به دوش داشتند، به پندار اینان اسلاوهای روس جوهر و سرشت متمایزی از دیگر اقوام دارند و حتی قرائت ارتدوکسی روس ها از مسیحیت نیز یک واکنش قومی در برابر مسیحیت کاتولیک غربیان بود. داستایفسکی نویسنده اثرگذار این طیف به صراحت می گفت: که یک روس در ارتدوکس بودن خود، روس کامل است و این دو از هم جدایی ناپذیرند. حتی داستایفسکی برای قوم برگزیده اش همان نسخه ای را تجویز می کرد که هگل برای ژرمن ها پیچیده بود؛ به گفته داستایفسکی “ما جنگ را برای خاطر خودمان لازم داریم…جنگ هوایی است که در آن نفس می کشیم…و جنگ سلامت و شادابی می آورد” او روزی را می دید که انگلستان و فرانسه نابود شده اند. در همین اوان، کار اسلاو پرستان چنان بالا گرفت که در شهر پراگ کنگره اسلاوها را تشکیل دادند و بعدها نیز جرقه آتش جنگ اول جهانی به توسط اسلاوهای صرب زده شد که بهانه لازم به دست ژرمن ها فراهم شد تا متعاقب آن تزارهای از خدا خواسته هم وارد معرکه شوند. بعد از جنگ های گرم و سرد جهانی و از هم پاشیدن اتحاد شوراها، نه تنها اسلاو پرستی روس ها به خلاف ژرمن پرستی آلمانی ها نقصان نیافت، بلکه روی در تزاید نهاد. با روی کار آمدن پوتین در سپهر سیاست روسیه در دو دهه اخیر معلوم شد که افکار پان اسلاویسم دوباره سکه رایجی شده است. پوتین آشکارا کتاب های ایوان ایلین، یکی از چهره های معروف اسلاو پرست، را در سخنرانی هایش تبلیغ می کرد. دیگر متفکر و نویسنده تأثیر گذار بر ذهن و ضمیر سیاستمداران و نیز عوام مردم روسیه، الکساندر دوگین است. او که در هرزه گردی های متعدد خویش در جهت ایجاد نفرت و نقار از غرب به ایران نیز آمد همان کسی بود که آشکارا از کشتار مردم اوکراین حرف می زد؛ ایده ای که امروز از قوه به فعل درآمده است. وقایع اخیر اوکراین نشان می دهد که تفکرات ذات گرایانه و ناسیونالیسم رمانتیک که از سوی اهل قلم و ادب تئوریزه و پروده شود تا چه اندازه می تواند مستعد تحرکات میلیتاریستی دولت ها باشد. از سوی دیگر این واقعه اشارتی است برای اهل بصیرت در ایران، تا بدانند تبلیغ پارسی گرایی و سره گرایی و اسلام ایرانی و عرب ستیزی و پای فشردن بر اذوات و جوهرهای متفاوت چه فجایع و فواحشی می تواند به بار آورد.
مهدی نصیری
