لغت نامه فلسفی

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): تواريخ قديم جماعتى از حكما و علماى نجوم را نام مى‏ برد كه به عنوان «هرامسه» خوانده مى‏ شوند و دوره آنان را قبل از دوره يونانيان ضبط مى ‏كند. معروف ‏ترين آنان همان است كه «هرمس الهرامسه» خوانده مى‏ شود و هر گاه …

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): در ميان مسلمين، «اشراقيّون» به مثل افلاطونيه معتقد بودند. (پاورقی های اصول فلسفه و روش رئالیسم) لغت نامه دهخدا (1377): آیا عرفا و اشراقیون ما مشرب عرفان را از فلوطین و پیروان او اخذ کرده یا مستقیماً از منابعی که فلوطین اقتباس کرده گرفته …

لغت نامه دهخدا (1377): اشراقیان . [ اِ ] (اِخ) گروهی از حکمای سلف که از باعث اشراق و روشنی باطن خود که از کثرت ریاضت پیدا کرده بودند، تعلیم و تعلم به مکاشفه و مراقبه می کردند و حاجت به رفتن پیش کسی نداشتند، به خلاف حکمای مشائین که …

لغت نامه دهخدا (1377): اشراقی . [ اِ ] (ص نسبی) آن قسم از فلسفه که در اصول و قواعدش ادله ٔ عقلیه و کشف هر دومعتبر است. رئیس اشراقیون در فلاسفه ٔ یونان افلاطون بود و رئیس ایشان در فلاسفه ٔ اسلام شیخ شهاب الدین سهروردی که تصنیفات بسیار …

لغت نامه دهخدا (1377): اشراق . [ اِ ] (ع مص ) درخشیدن و روشن شدن . (غیاث ) (آنندراج ). روشن شدن . (تاج المصادر) (ترجمان علامه ٔ جرجانی ص 13). درخشیدن و روشن کردن . (فرهنگ نظام ). تابان شدن . تابش . طلوع . اشراق شمس ؛ …

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): در ميان اصحاب مدرسه در قرون وسطى يگانه مبحثى كه شغل شاغل آنها محسوب مى‏شد و جدال عظيمى بر پا نموده بود مبحث وجود «كلّى» بود كه آيا كلّى (مثل انسان) موجود است يا نه؟ و بر فرض وجود آيا وجودش در ذهن است …

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): در فلسفه اسكولاستيك (scholastic) كه به «فلسفه اصحاب مدرسه» معروف است. در ميان اصحاب مدرسه در قرون وسطى يگانه مبحثى كه شغل شاغل آنها محسوب مى‏شد و جدال عظيمى بر پا نموده بود مبحث وجود «كلّى» بود كه آيا كلّى (مثل انسان) موجود است …

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): پيروانِ … مكتبِ [«لا ادريّون» يا «شكّاكان» یا سپتى سيسم (scepticiSm)] در يونان و بعد در حوزه اسكندريه زياد بودند و تا چند قرن بعد از ميلاد مسيح، اين مكتب ادامه داشت و اخيراً در قرن نوزدهم مسلكهاى فلسفى‏اى پديد آمده كه كم و …

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش): استنتاج در جايى گفته مى ‏شود كه ذهن از يك حكم كلى يك حكم جزئى نتيجه بگيرد و به اصطلاح از كلى به جزئى پى ببرد؛ مثلًا پس از آنكه بر ما ثابت شد هر موجود طبيعى فناپذير است، نتيجه مى ‏گيريم پس درخت …

سعدی، مصلح‌الدین (شیراز ح ۶۰۶ـ ح ۶۹۱ق): درویشی را دیدم سر بر آستان کعبه همی‌مالید و می‌گفت: یا غفور یا رحیم تو دانی که از ظلوم و جهول چه آید. عذر تقصیر خدمت آوردم که ندارم به طاعت استظهار عاصیان از گناه توبه کنند عارفان از عبادت استغفار عابدان جزای …