فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
در جایی بودم. دوستی درباره فردی سخن می راند، و بر سبیلِ طعن می گفت:
«او هر آنچه را خوانده باور کرده است.»
این سخن مرا در سکوت و حیرت فرو برد.
دست کم دو معنی می شد از این استنباط کرد:
اول – او هر آنچه را می خواند، بی آنکه صحت و سقم آن را بسنجد، می پذیرد، و باور می کند.
دوم – او هر چه را که می خواند و صحیح می داند، می پذیرد، و باور می کند.
معنی اول معقول است. حرفی درباره آن نیست. اما در معنی دوم چرا.
دقیق تر که شدم دیدم منظور متکلم همان معنی دوم بوده است. لازمه معنی سخن او این بود که: «هیچ خوانده ای را نباید باور کرد.»
این مطلب، شاید بزرگترین آفتی است که یک نظام آموزشی می تواند دچار آن شود.
برای توضیح بیشتر عرض می کنم که:
تحصیل علم بر دو گونه است:
اول – انباشت محفوظات در ذهن.
دوم – دریافتِ علم و فهمِ آن، آنگاه تغییر مطابق آن، به گونه ای که نگرش ها و منش های فرد مطابق آن متحول شود.
آنچه مطلوب است نوع دوم می باشد. وقتی در لغت از «حکمت» سخن به میان می آید، منظور همین است.
طریق حکمت همین راه است. رهروِ این مسیر، به تدریج بخشهای مختلف جهان را شناسایی می کند، و پرده از راز های آن بر می دارد. او همراه و موافق با این کشف ها نگرش های خود را دگرگون می کند، بر دقتِ قضاوت های خود می افزاید، و رفتار های خویش را بیش از پیش به صلاح نزدیک می کند.
مسعود تلخابی
