خانه / تعلیم و تربیت / اقسام حکمت و فلسفه

اقسام حکمت و فلسفه

گزیده ای از جلسه 1 شرح اسفار ملاصدرا 94/07/18

مدرس: مسعود تلخابی

ملاصدرا دو لقب معروف دارد: یکی «صدر المتألهین» است و دیگری «ملاصدرا». چرا «ملاصدرا» یا «محمد ابن ابراهیم قوامی شیرازی» را «صدر المتألهین» می گویند؟ متألهین جمع «متأله» است. متأله به معنی کسی است که در الهیات تفحص می کند. الهیات یعنی دانش شناخت ذات، صفات و افعال خداوند. اگر به این اعتبار به «ملاصدرا»، «صدر المتألهین» گفته شده باشد، چندان بی ربط نیست، متأله است و می شود او را صدرِ متألهین لقب داد. اما حکایت چیز دیگری است؛ ما پدیده ای در سنت فلسفی گذشته به نام «تأله» داریم. “تأله” به معنی درآمدن به صفات الهی است. “تأله” اصطلاحی است که در شیوه اشراقیان و حکمای اشراقی رواج داشته است. تأله را گاهی به «نَضْو جلباب» هم تعبیر می کردند. نضو جلباب یا «تجربه تأله» به این معناست که حکیم آن کسی است که بتواند به اختیار، خود را از بدن جدا کند و تخلیه بدن کند یعنی روح را از بدن جدا کند و به شهود بپردازد. حکمت و فلسفه در سابقه دیرینه خود به دو قسم تقسیم می شده است:

1) بحثی و نظری صرف

2) ذوقی و شهودی

فلسفه ذوقی و شهودی را فلسفه تألهی هم می گفتند یعنی فلسفه ای که علاوه بر عقل و عقلانیت، به شهود و مکاشفه هم اهمیت می دهد و این دو را در کنار هم جمع می کند. از سران این حکمت و فلسفه «افلاطون» است و در سیره افلاطونیان جدید یا «فلوطین» و پیروان او این سیره استمرار پیدا می کند تا این که در سنت اسلامی و تمدن اسلامی به «شیخ اشراق» می رسد. این ها برای فلسفه یک تلقی دیگری داشته اند، برخلاف فیلسوفان بحثی و نظری صرف، امثال «ارسطو» و در تمدن اسلامی امثال «کِندی»، «فارابی»، «ابن سینا» و «خواجه نصیر» و دیگران. این ها معتقد بودند که برای دریافت حقیقت و رسیدن به معرفت می بایست سلوک کرد یعنی ما با سلوک آغاز می کنیم و بعد به معرفت می رسیم. در حالی که در فلسفه بحثی و نظری صِرف، حکایتِ سلوک نیست. فیلسوف به تفکر و اندیشه صرف می پردازد و با اندیشه و تفکر سعی در تبیین جهان می کند. سعی می کند جهان را بفهمد و بشناسد. فیلسوف در این مسیر می کوشد تا به معرفت برسد. در حالی که در فلسفه ذوقی و شهودی و تألهی صرفا نظر نیست. انسان یا فیلسوف و حکیم با سیر و سلوک کار خودش را آغاز می کند و در نهایت به معرفت می رسد. این معرفت تلفیقی از شهود و استدلال است.

همچنین ببینید

مسأله حقیقت

شرح اسفار ملاصدرا جلسه هفدهم تاریخ: 95/02/05 مدرس: مسعود تلخابی در فلسفه اسلامی از “حقیقت” …

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *