فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
دانشمندانى كه فكر را مادى محض مى دانند و با تعبيرات مختلف «ساخته مغز»، «اثر فعل و انفعال جزء ماده و جزء مغز»، «عكس العمل تأثير خارج در اعصاب و نخاع»، «تبديل كميت به كيفيت»، «عكسبردارى مغز از خارج»، «ترشحات مغز» تفسير نموده و بالاخره «اثر مادى ماده» معرفى مى كنند (قول به اشباح در بحث «وجود ذهنى» از فلسفه) بايد در جرگه ايده آليسم جاى گيرند.
البته اين عقيده تازگى نداشته از عهد باستان در كتب فلسفه ذكر شده و از گذشتگان ماديين و گروهى از غير ماديين نقل شده است، ولى امروزه ميان دانشمندان مادى شهرت به سزايى كسب كرده و مقبوليت تامّى به دست آورده است و البته سنخ بحث هاى علمى شان نيز همين نظر را اقتضا مى نمايد و بالاخره دانشمندان مادى امروزه روى سه اصل زيرين:
- در جهان هستى جز ماده چيزى نيست (ماده مساوى است با وجود).
- ماده در تحول و تكامل ذاتى است.
- همه اجزاء ماده در همديگر مؤثرند.
مجبور شده اند فكر را مولود و زاييده ماده گرفته و در همه خواص و آثار همدوش ماده بشمارند و از اين روى ناچار لباسِ: 1. كليت 2. دوام 3. اطلاق، از تن مفاهيم ذهنيه كنده شده و خط بطلان به دور منطق قديم كه بزم آراى اين مفاهيم بوده كشيده شده و منطقى تازه به نام «ديالكتيك» پيدا شده و دست به كار گرديده است.
به مقتضاى قواعد ديالكتيك، ما هيچگاه نمى توانيم و نخواهيم توانست يك مفهوم كلى يا ثابت يا مطلق تصور كنيم و يا تصديقى با اين اوصاف داشته باشيم و هر تصور يا تصديقى داشته باشيم متغير و جزئى و نسبى خواهد بود زيرا طبق ناموس عليت و معلوليت، فكر (هر ادراك) زاييده ماده بوده و نتيجه جبرى تحولى است كه در مجموعه پدر و مادرش پيدا شده است.
و خود همين پديده دو لحظه در يك حال نمانده و هر لحظه تحولى تازه داشته و مبدل به پديده هاى تازه ترى يكى پس از ديگرى مى شود و بالاخره فكر كه زاييده مادى دو پديده مادى است يك پديده سومى است كه نه مساوى با اولى (جزء مادى خارجى) مى تواند بشود و نه مساوى با دومى (جزء مغز). سخن ما در همين جمله آخرى است و فعلا در سخنان ديگر بحث نكرده و به جاى ديگر موكول مى نماييم.
جمله اى كه مضمونش اين است: «فكر زاييده جزء ماده و جزء مغز بوده و غير از هر دوتاست» آيا اين سخن صريحا نمى رساند كه خود معلوم (جزء ماده) به فكر ما نمى آيد و آنچه مظروف و متعلّق فكر ماست غير از واقعيت خارج است؟
آنگاه اين پرسش پيش مى آيد كه در صورتى كه واقعيت خارج هيچگاه به فكر وارد نمى شود ما از كجا فهميديم كه واقعيت خارج هست و فكر ما زاييده وى مى باشد و حال آنكه هر چه را در خارج فرض كنيم، فكرى است كه غير از خارج است، پس آيا نتيجه جز اين به دست مى آيد كه ما هيچگاه راه به خارج نداريم يعنى علم به خارج نداريم؟ و اين سخن بعينه سخن ايده آليست است.
دانشمندان ديالكتيك به ما پاسخ مى دهند:
شما با روش متافيزيك فكر كرده و سخن مى گوييد و در نتيجه مفاهيم را «مطلق» گرفته و به خطا مى افتيد، پس اينكه مى خواهيد نفى علم به خارج مطلق را به گردن ما بگذاريد نظر به اينكه اساسا خارج مطلق در ظرف علم موجود نيست ضرر به جايى نمى رساند و ما پيوسته به خارج، علم نسبى داريم.
ما در پاسخ مى گوييم:
اولا در اين پاسخ به وجود فكر تصورى و تصديقى مطلق اعتراف نموديد زيرا وجود چنين فكرى را در مغز ما قبول كرده و پس از آن صحتش را نفى نموديد (صحت مطلق را نفى مطلق نموديد وگرنه صحت مطلق با نفى نسبى تقابل و تنافى ندارد).
ثانياً اگر دانشمند ديالكتيك، راستى خارج را تعقل نسبى مى كند بايد هم خارج مطلق و هم تعقل مطلق را بپذيرد زيرا تعقل نسبى تعقلى است كه نسبى است و وصف و موصوف غير همديگر مى باشند. اساساً چگونه امر نسبى را بى امر مطلق مى توان تصور كرد؟
ثالثا ايده آليسم كه علم به واقعيت خارج را نفى مىكرد مرادش همان علم مطلق به واقعيت خارج بود (هر چه را كه خارج تصور كنيم فكرى است كه غير از خارج است) بنابر اين به چه دليل دانشمندان ديالكتيك با گروهى كه هم عقيده خودشان مى باشند به جنگ برخاسته و سخنانشان را ابطال مى نمايند؟
دانشمندان ديالكتيك دوباره پاسخ مى دهند:
واقعيت خارج چون در تحول دائمى است ثابت نيست و تغيير عين ذاتش مى باشد و وصف و موصوف در وى يكى است اگر چه به حسب تعبير از اين مصداق با مجموع دو مفهوم حكايت مى كنيم و آنگاه متافيزيك دو مفهوم مطلق مى پندارد.
تغيير و تحول را در واقعيت ماده قبول داريم ولى «فكر» اين خاصه را ندارد و همين سخن كه شما مى گوييد «اين مفهوم در پندار شما مطلق و ثابت است» دليل ماست به مدعاى خودمان.
منبع: اصول فلسفه و روش رئالیسم