فلسفه دین

مباحث خودم را ذیل سه مقوله دوگانه‌ی کل و جزء، علم و دین، ایمان (باور) و عمل مطرح می‌کنم و با ارائه تصویری از حیات انسانی، سعی می‌کنم ضرورت نگاه فلسفی را در آن سه مقوله نشان دهم. انسان، به مثابه موجودی که دارای خودآگاهی است، پیوسته خویشتن را در …

شاید کتاب «علم و دین» ایان باربور را خوانده باشید. این کتاب در اوایل دهه شصت، توسط بهاء الدین خرمشاهی ترجمه شد. هنوز این کتاب خواندنی است. بازیگوشی های خرمشاهی در ترجمه اصطلاحات علمی و برابر گذاری هایش نیز هنوز جالب اند و نسبتا مقبول. دکتر سروش نیز هماره به …

ملاصدرا، در تفسیرِ خویش ذیل آیه نخست سوره فاتحه، یعنی، آیه بسملة، درباره رحمت سخن می گوید. آنگاه به کیفیتِ اطلاق این اسم و اسماء بر خداوند سخن می گوید. وی می گوید: “رحمت”، در لغت، به معنی تعطف و حُنُوّ [یعنی مهربانی کردن] است. زهدان را، از آن رو …

مقدمه دین به عنوان یک “موضوع” برای “شناسایی”، همواره محل توجه فیلسوفان و متکلمان و دین شناسان و جامعه شناسان و … بوده است. در هر شناخت و شناسایی، تعیین دقیق “موضوع”، “روش شناختِ موضوع” و “مختصات شناسنده” مهم است. دانشمندان مسلمان، این سه مسأله را در دانش “اصول فقه” …

ابن سینا این برهان را در نمط چهارم اشارات با تفصیل تقریر کرده است.[1] مُحَصَّل این تقریر طبق نقل مدرس آشتیانی چنین است: الف – تردیدی در وجود “موجودٍ مَا[2]” (موجود به صورت مبهم نه موجود خاص) نیست. (لاشک فی وجود موجودٍ ما)[3] انسان ها را بر دو گونه می …

آیا میان دانستن اسرار آسمان و زمین، و اعتقاد به خدا یا خدایان منافاتی وجود دارد؟ چرا معتقدین به خدا یا خدایان همواره در طول تاریخ از علم هراسان بوده اند؟ آیا واقعا محتوای ادیان علم گریز است؟ از اتهامات مدعیانِ دیرینِ سقراط همین بود. آنان می گفتند: «سوفیستی هست …

انسان، چیزهای مختلفی را ادراک می کند. مُدرَکات انسان، در حافظه او نگهداری می شوند. انسان، قادر به یادآوری مُدرَکات سابق است. در اینجا سه مطلب وجود دارد: اولا، انسان دارای دو توانایی است: الف – می تواند مُدرَکات خویش را حفظ کند. ب – قادر است مُدرَکات پیشین را …

دکتر اسلامی ندوشن در کتاب “آواها و ایماها” مقایسه معناداری بین افکار و احوال تولستوی و مولانا انجام داده و قرابت های فکری و فرازنگی این دو شخصیت را علی رغم بُعد ششصد ساله ی آنها و تفاوت سپهر زیستشان بر آفتاب افکنده است. بنابراین هیچ استبعادی نخواهد داشت اگر …

آیا اعتقاد به این گزاره که «خدا وجود دارد» تغییری در زندگی انسان ها ایجاد می کند؟ برخی گمان کرده اند که اعتقاد به این گزاره یا تصدیق آن هیچ تغییری در زندگی من ایجاد نخواهد کرد. در پاسخ به این سؤال باید گفت که هیچ گزاره ای نیست که …

سه گروه به صورت منظم و مرتب و نظام مند درباره خداوند سخن گفته اند: اصحاب ادیان، اصحاب عرفان، اصحاب فلسفه. فلسفه را از زمانهایِ بسیار دور جنبه خداشناسی بوده است. فلسفه چه به وسیله یونانی ها و چه از طریق قوم اندیشمند دیگر، آراء کثیری راجع به وجود و …