فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
فلسفه أولی درباره “امور عامه” سخن می گوید. منظور از “امور عامه” اوصافی است که عارض “موجود بما هو موجود” می شود. یعنی بی هیچ واسطه ای عارض “موجود” می شود.
چون “موجود” عام ترین مفهومی است که در ذهن انسان وجود دارد، و هر چیزی مصداق آن می باشد، بنابرین اوصاف آن نیز اوصاف عمومی خواهد بود. از این رو آن اوصاف را “امور عامه” نامیده اند.
این امور، مفاهیم اعتباری اند، یعنی ما به ازاء خارجی ندارند و منشأ انتزاع دارند. فیلسوفان گاهی این مفاهیم را “معقولات ثانیه فلسفی” می نامند.
“وجود و عدم”، “علت و معلول و علیت”، “امکان و وجوب و امتناع”، “قدم و حدوث”، “قوه و فعل” و … از جمله این مفاهیم اند.
مهم ترین شأن آدمیان، یعنی “تفکر” بر پایه این مفاهیم پدیدار می شود. “تفکر” توانایی حل مسأله و تلاش برای حل مسأله است. سؤال برای ذهن انسان زمانی طرح می شود که این مفاهیم در ذهن باشد. برای ذهنی که فاقد این مفاهیم باشد، مسأله طرح نمی شود.
تا در ذهنی مفهومی از “وجود و عدم” نباشد سؤال از “هستی” (آیا هست؟ آیا نیست؟) مطرح نمی شود. ذهنی که تصوری از “علیت” ندارد، مفهومی از پرسشِ “چرا؟” هم نخواهد داشت. ذهنی که “قوه و فعل” را نمی شناسد، نمی تواند بپرسد: “از چه چیزی؟” ذهنی که مفهومی از زمان ندارد نمی تواند بپرسد: “کی؟” و …
از سوی دیگر کلیت جهان و همینطور عام ترین قواعد حاکم بر آن در ذیل ظلّ این مفاهیم قابل شناسایی است.
بنابرین فلسفه أولی از دو جهت حائز اعتبار خواهد بود:
اول – مفاهیمی را می کاود که مرزهای میان انسان و حیوان را مشخص می کند. ساختار منطقی ذهن بر پایه این مفاهیم صورت می بندد. تعدید و تحدید و تبیین این مفاهیم زیرساخت های عقلانیت و تفکر را مستحکم تر خواهد کرد.
دوم – شناخت ما از کلیت هستی و کلی ترین قوانین حاکم بر آن تنها در سایه این علم به دست می آید.
مسعود تلخابی
