فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
سلطه مدرنیته را می توان به نوعی پایان دادن به دیگر اشکال معرفت ورزی هم به حساب آورد؛ مسأله ای که بعدها در آثار تجربه گرایان و اصحاب پوزیتیویسم که در انسلاخ امور غیر منطقی از ساحت تفکر فلسفی جدّ بلیغ می کردند، چشمگیرتر شد. مطابق چرتکه اندازی این منطقیان مبادی آداب، در همه ادراکات فیلسوفان و حکیمانی که کارشان استشراق بود و نیز در تمام سروده های مخیّل و معلّق شاعر_عارفان، صرف نظر از جنبه های فرمال کارشان، به لحاظ محتوایی هیچ حرف دندان گیری نمی توان تحصیل کرد.
ای.جی.آیر از قماش همان تحصٌل گرایان بریتانیایی بود که صرفا روش تحلیل منطقی_ریاضی را در حوزه تفلسف می پذیرفت و در امور عینی نیز علی المبنا مشاهدات و تجربیات را مفروض می گرفت و همه گزاره های ماورای طبیعت را پوچ و بی معنا می دانست. مثلا به زعم وی “مفهوم خدا” فقط در گزاره های بی معنا یافت می شود و چنین مفهومی از بیخ معنا ندارد. آیر در تمام آثارش و از جمله در مصاحبه با برایان مگی و نیز در سایر مصاحبه هایش با شبکه بی بی سی، بر الف تا یای دیدگاهایش تأکید می کرد. اما کار به این جا ختم نشد و جناب آیر پیرانه سر با نوشتن مقاله ای از تجربه ماوراءالطبیعی اش پرده برگرفت و به نوعی به نابسندگی سوژه و ذهن شناسنده اعتراف کرده و از لزوم بازنگری در کارهای سابقش خبر داد. این مقاله، عالیجنابان اثبات گرا را شوکه کرد، چرا که هیچ یک از آن همکاران، چنین چرخشی در مواضع فکری یک منطقی پر شور را نمی توانستند قبول کنند. پس مطابق مواردی از این دست ابرهای انکار به دوش کشیدند و گفتند؛ پیرمرد مشاعرش را از دست داده و پاک خل شده است!
صرف نظر از تجربه شخصی آیر که می توانست اصیل و یا غیر اصیل باشد، نحوه مواجهه جامعه فیلسوفان انگلیسی نیز با همکار سابق خود در خور توجه است. این طرد و طعن تفرعن آمیز ایشان، یاد آور غلط گیری های میشل فوکو و حتی فرانکفورتی ها، نسبت به عقل گرایی افراطی این دست از فیلسوفان دوره روشنگری است. به زعم فوکو عقلانیت مدرن در راستای تحکیم سلطه اش، تمام صورت های دیگر دانایی را به محاق برده است. تمام سعی فوکو در “تاریخ جنون” اش انگشت نهادن بر این اراده معطوف به سلطه و قدرت عقلانیت جدید غرب و تبعید و تنزیه جلوه های جنون از ولایت عقل است.در پرتو نقادی های نیش دار فوکو از محض گرایی فلسفه نوین است که می توان در زمینه ای مدرن نشست و با جنون عرفا و نیز معارف فیلسوف_عارفان زمانه وسطای اسلامی، مفاهمه و مکالمه برقرار کرد و کنار آمد. مسأله ای که اثبات گرایان منطقی با پیش کشیدن قضیه یا “این” یا “آن” به نفی اش می پردازند.
مهدی نصیری