فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
نمی دانم آن گروه از متدینان که با علم (science) و فلسفه مخالفت می کنند، بر چه پایه معرفتی ایستاده اند. علم و فلسفه چیزی نیست جز «نظر در جهان برای کشف سازوکارها و قانونمندی های آن.» این “نظر” از واجباتِ مؤکد قرآن است. قرآن در آیات فراوانی از ما می خواهد تا در جهان نظر و تأمل کنیم. موارد زیر از آن جمله است:
…اُنْظُرُوا إِلى ثَمَرِهِ إِذا أَثْمَرَ وَ يَنْعِهِ … (انعام: 99)
نظر كنيد به ميوه هر يك ازين درختان وقتى كه ميوه خود را بيرون آرد و بنگريد به حال رسيدگى و پختگیش. میوه در آغاز نارس، خُرد و بی مزه است، آنگاه بعد از رسيدگى و پختگى شکل و لذتی می یابد.
أَ وَ لَمْ يَنْظُرُوا في مَلَكُوتِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَيْءٍ… (اعراف: 185)
در برخی از تفاسیر در ذیل این آیه آمده است: «آيا نظر نكردند به ديده استدلال در ملك عظيم آسمانها و در ملكوت زمين.» گفته اند ملكوت سما نجوم است و شمس و قمر؛ و ملكوت ارض بُحُورست و جبال و اشجار؛ و ننگريستند در آنچه آفريده خدا از هر چيزى…
قُلِ انْظُرُوا ما ذا فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ… (یونس: 101)
ابوالفتوح رازی آورده است: مراد به “نظر” در آيت فكر و انديشه است. حق تعالى گفت: بگو اى محمّد…كه: در نگرى و انديشه كنى تا چيست در آسمانها و زمين…
قُلْ سيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ… (عنکبوت: 20)
پس بنگريد از راه تفكر و استدلال كه چگونه آفرينش را آغاز کرده است…
أَ وَ لَمْ يَسيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً… (روم: 9)
فَانْظُرْ إِلى آثارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها… (روم: 50)
أَ فَلَمْ يَنْظُرُوا إِلَى السَّماءِ فَوْقَهُمْ كَيْفَ بَنَيْناها وَ زَيَّنَّاها وَ ما لَها مِنْ فُرُوجٍ (ق : 6)
فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ (عبس : 24)
فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ مِمَّ خُلِقَ (طارق : 5)
طبرسی در ذیل این آیه نوشته است: پس بايد نظر كند، نظر تفكّر و انديشه و استدلال، كه از چه آفريده شده و چگونه آفريده شده….
أَ فَلا يَنْظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ (غاشية : 17)
آيا ایشان نمى نگرند به شتر كه چگونه آفريده شده است…
چنانکه اصولین و مفسران گفته اند، اوامر قرآن بر وجوب دلالت می کنند.
مسعود تلخابی
