فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
زیگموند فروید معتقد بود که همه ما دارای سه سطح حیات ذهنی هستیم:
اول: سطح خودآگاه[1]دوم: سطحِ “پیش خودآگاه/نیمه هوشیار”[2]سوم: سطحِ ناخودآگاه”[3]در خودآگاه، ما از “فرآیند ذهنیِ”[4] خود، آگاه هستیم. کلمه یِ “خودآگاه”[5] بخشی از عملکردهای ذهن را توصیف می کند که در آن، ذهن از تجربیات خود، مانندِ ادراکات، افکار، احساسات، هیجانات، آرزوها و … آگاه است.[6]“نیمه هوشیار/نیمه خودآگاه/پیش‌آگاه” شامل اطلاعاتی[7] است که اگرچه در حال حاضر در افکار ما نیست، اما می‌توان آنها را به خود آگاهی[8] و هوشیاری رساند.
سرانجام، ناخودآگاه[9] شامل فرآیندهای ذهنیی است که ما از آنها بی اطلاعیم.
“پیش خودآگاه/ نیمه هوشیار”[10]، جایگاه مقدم بر هشیاری و خودآگاهی[11] است.
اگر تجربه های ذهنی، در خودآگاه نباشند و سرکوب[12] هم نشده باشند در “نیمه هوشیار” یا “پیش خودآگاه” قرار دارند.
بنابراین، تجربه های ذهنی پیش خودآگاه و نیمه هشیار، برای یادآوری در دسترس هستند و به راحتی قادرند به خودآگاه تبدیل شوند.[13]فروید در نخستین “سیستم توپوگرافی ذهن”[14] خود، پیش آگاهی، را در مقابل خودآگاه و ناخودآگاه قرار داد. “پیش خودآگاهی”، در زبان آلمانی (das Vorbewusste) گفته می شود، و خودآگاه (das Bewusste)، و ناخودآگاه (das Unbewusste).[15]در سال 1900، فروید در کتاب خود، “تعبیر خواب”[16]، این اندیشه را مطرح کرد که “ذهنِ ناخودآگاه”[17] فقط برای توصیفِ مقابلِ “خودآگاهی”[18] به کار نمی رود. او اصرار داشت که دو حوزه در “ناخودآگاه” وجود دارد: “ناخودآگاه” و “پیش خودآگاه یا نیمه خودآگاه”.[19] او اصطلاح “ناخودآگاه” را برای افکاری در نظر گرفت که برای خودآگاهی غیرقابل قبول هستند. وی اصطلاح “پیش خودآگاهی/نیمه خودآگاهی”[20] را برای نشان دادن صفحه و دیواره میانِ ناخودآگاه و خودآگاه قرار داد.
“پیش خودآگاه/نیمه خودآگاه” دسترسی به خودآگاهی را محدود می کند و مسئولیت “حرکت و توجه ارادی”[21] را بر عهده دارد.[22]فروید این تمایز را به این صورت شرح داده است:
«… دو نوع “ناخودآگاه” [وجود دارد:]
اول: ناخودآگاهی که به آسانی، تحت شرایطی که اغلب اتفاق می‌افتد، به چیزی خودآگاهانه تبدیل می‌شود.
دوم: ناخودآگاهی که به آسانی، به چیز خودآگاهانه ای تبدیل می‌شود، این تبدیل و دگرگونی در آن دشوار است. این تغییر، تنها برخی اوقات با تلاش فراوان و صرف هزینه‌های قابل توجهی انجام می گیرد، و گاهی با تلاش های فراوان هم انجام نمی شود.[23]ما “ناخودآگاه”ی را که فقط نهفته است، و به راحتی “خودآگاه” می شود، “پیش خودآگاه/نیمه خودآگاه”[24] می نامیم و اصطلاح “ناخودآگاه”[25] را برای دیگری نگه می داریم.
بنابرین، اگر “خودآگاهی” مجموعِ همه چیزهایی است که ما از آن آگاه هستیم، “نیمه خودآگاهی/پیش آگاهی” مخزن هر چیزی است که می توانیم به خاطر بسپاریم، همه چیزهایی که برای یادآوری داوطلبانه قابل دسترسی است: انبار حافظه. این امر باعث می‌شود که “حوزه ناخودآگاه حیات ذهنی”[26] حاوی تمام سائق ها و انگیزه‌های ابتدایی‌تر باشد که بر اعمال ما تأثیر می‌گذارند، بدون اینکه ما لزوماً از آنها آگاهی کامل داشته باشیم، همراه با هر مجموعه مهمی از ایده‌ها یا خاطرات با بار عاطفی قوی، که در یک زمان وجود داشته است. همه اینها در زمانی در هشیاری حضور داشتند، ولی بنا بر علل و دلایلی، سرکوب و واپس رانده شده اند؛ به طوری که دیگر در دسترس خودآگاهی نیستند، حتی از طریق درون نگری یا تلاش برای یادآوری.
فروید نخستین بار تأثیر و نفوذ فعالیت های ناخودآگاه را در رفتار شخص بدون توجه و تنبه او بیان کرد. ویلیام جیمز این نظر فروید را مهمترین گامی دانست که در زمان او در روانشناسی صورت گرفته بود.
پی نوشت ها:
[1] – conscious
[2] – preconscious
[3] – unconscious
[4] – mental process
[5] – conscious
[6] – Oxford Dictionary of Psychology
[7] – information
[8] – consciousness
[9] – the unconscious
[10] – preconscious
[11] – consciousness
[12] – repress: واپس راندن، سركوب كردن
[13] – Sigmund Freud, On Metapsychology (PFL 11) p. 175
[14] – topographical system of the mind
[15] – Freud, Metapsychology pp. 196–8
[16] – Interpretation of Dreams
[17] – unconscious mind
[18] – consciousness
[19] – Freud, Sigmund (1978). The standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud. Volume V (1900 -1) Interpretation of Dreams II and On Dreams. Strachey, James., Freud, Anna, 1895-1982,, Rothgeb, Carrie Lee, 1925-, Richards, Angela., Scientific Literature Corporation. London: Hogarth Press. pp. 614–615..
[20] – preconscious
[21] – voluntary movement and attention
[22] – Freud, Sigmund (1978). The standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud. Volume V (1900 -1) Interpretation of Dreams II and On Dreams. Strachey, James., Freud, Anna, 1895-1982,, Rothgeb, Carrie Lee, 1925-, Richards, Angela., Scientific Literature Corporation. London: Hogarth Press. pp. 614–615. ISBN 0701200677. OCLC 965512.
[23] – Sigmund Freud, New Introductory Lectures on Psychoanalysis (PFL 2) p. 103
[24] – preconscious
[25] – unconscious
[26] – unconscious area of mental life
مسعود تلخابی
