فلسفه برای همگان
نوشته های مرتبط
آزمایشی، با نامِ “آزمایشِ دوشکاف یانگ”[1] وجود دارد. در این آزمایش رویداد عجیبی اتفاق می افتد.
این آزمایش به این ترتیب انجام می گیرد: تفنگ نوری، یک “فوتون نور” را به سمت دو شکاف شلیک می کند. وقتی یک فوتون به شکاف ها می رسد، به طرز عجیبی، همزمان از دو شکاف رد می شد، به این می ماند که شما از دو در که کنار هم می باشند، هم زمان، وارد یک اتاق بشوید. این آزمایش با الکترون هم همین نتیجه را داد. اتم ها هم به همین شکل رفتار کردند، ملکول ها نیز به همین شکل.
آزمایشگران، تصمیم گرفتند، در نزدیکی شکاف ردیابی بگذارند، تا دریابند که یک ذره چگونه می تواند از دو شکاف رد شود؟ وقتی ردیاب ها روشن می شدند، ذره رفتارش را تغییر می داد، و از یک شکاف رد می شد، و وقتی ردیاب خاموش می شد ذرات دوباره از هر دو شکاف هم زمان رد می شدند. از این رو، آزمایشگران، تصمیم گرفتند، ردیاب را پشت شکاف قرار دهند. آنان با این کار می توانستند بفهمند که چطور ذره می تواند هم زمان از هر دو شکاف رد شود؟ ولی باز هم بعد از روشن شدن ردیاب، ذره از یک شکاف می شد.
جان ویلر حدس زد که احتمالا وقتی ردیاب روشن می شود، در حرکت ذرات اختلال ایجاد می کند. او پیشنهاد داد، صفحه پشت را درست قبل از برخورد ذره بردارند، و با ردیاب جایگزین کنند. این گونه می شد، مسیرِ حرکتِ ذره را دید، و فهمید که چگونه هم زمان از هر دو شکاف، رد می شوند. این بار، اتفاق عجیب تری رخ داد: وقتی صفحه یِ معمولی در انتها قرار داشت، ذره از هر دو شکاف رد شد. بعد از رد شده ذره از دوشکاف، در حالی میان شکاف ها و صفحه بود، و هنوز به صفحه نرسیده بود، صفحه به سرعت با ردیاب جایگزین شد. در همان وقت، ذره از یک شکاف رد شد!! یعنی نشانه های “از دو شکاف رد شدن” دیگر وجود نداشت، و “نشانه های از یک شکاف رد شدن” برجای بود.
این آزمایش ابهامها، سؤال ها و حدس ها و نظرات متعددی را پدید آورد، به گونه ای که مفروض های پیشین ذهن انسان ها را به چالش کشید:
ذره می تواند هم زمان در دو جا باشد.
گویی ذره می فهمد.
انگار ذره می تواند آینده را پیش بینی کند.
ذره متوجه تغییر صفحه با ردیاب شده بود.
وقتی ذره فهمید که صفحه با ردیاب عوض شده است، از یک شکاف رد شد، در حالی که از دوشکاف رد شده بود!!
گویی ذره توانسته بود، گذشته خود را تغییر دهد، یا اینکه آینده را پیش بینی کند.
شاید در دنیای کوانتوم، چیزی که گذشته هنوز نگذشته است.
انگار، “علت و معلول” در دنیای کوانتومی بی معنی است.
نگاه ما، باعث تغییر رفتار فوتون ها و هر ذره یِ دیگر حتی اتم ها و ملکول ها می شود.
و…
شاید، این حدس ها، فرض ها و نظرات، تنها وجه برای تبیین این رخدادها نباشد. ممکن است در آینده نظرات دیگری مطرح گردد.
پی نوشت:
[1] – Young’s double-slit experiment
مسعود تلخابی
